O odblaskach więcej niż zwykle

15.03.2023 • Daniel Niezdropa

Odblaski w Policji kojarzą się z reguły z profilaktycznymi gadżetami, które w ramach różnych projektów, akcji oraz działań wręcza się seniorom, dzieciom oraz młodzieży, a także zwykłym obywatelom, aby poprawiać ich widoczność i propagować bezpieczne zachowania wśród pieszych i kierujących pojazdami. Elementy odblaskowe zawierają zawieszki, opaski, kamizelki, a także zwykła, ogólnie dostępna odzież i szkolne akcesoria, szczególnie plecaki. Wszechstronność zastosowania odblasków dotyczy wielu branż i dziedzin życia społecznego. Elementów takich nie może dziś zabraknąć na mundurach strażaków, strażników miejskich, policjantów, przedstawicieli innych służb, a także drogowców i budowlańców czy innych specjalistów, którzy swoją służbę i pracę realizują w różnych porach doby i miejscach, w których widoczność ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa. W tym artykule odbędziemy krótką podróż w czasie do początków powstania tej innowacji, a przy tym przedstawimy tajniki produkcji odblaskowych materiałów, rozmawiając z ekspertem mającym na co dzień styczność z tymi technologiami.

WPROWADZENIE

Ten materiał powstał przede wszystkim po to, żeby podnieść wagę elementów odblaskowych i zwrócić uwagę na fakt, że jak mówią hasła profilaktycznych akcji: odblaski ratują życie, widoczny – zawsze bezpieczny, twój odblask – twoje bezpieczeństwo, noś odblaski – bądź bezpieczny na drodze. Od razu zaznaczmy, że nie jest to pusty slogan, a konkretne tezy potwierdzone licznymi testami oraz badaniami. Elementy odblaskowe poza tym, że chronią, to jeszcze zapobiegają wystąpieniu niebezpiecznych sytuacji. I to nie tylko w przypadku pieszych. Sprawiają, że ludzie, przedmioty, pojazdy, obiekty - są widoczne i nie wymaga to dodatkowego zasilania. Snop światła rzucony w ich kierunku, powoduje, że materiał odblaskowy odbija go i świeci bądź absorbuje w przypadku właściwości fluorescencyjnych. Dlatego promocja odblasków jest z jednej strony promocją publicznego bezpieczeństwa, z drugiej natomiast - jest to już dziś pewien standard i raczej można stwierdzić, że odblaski odnajdziemy w praktycznie każdej przemysłowej branży, jako stały element ubioru, a w przypadku służb państwowych, to chyba ciężko byłoby wskazać taką, w której umundurowaniu odblasków brakuje. W Policji stykamy się z nimi w każdym rodzaju służby, począwszy od wspomnianych mundurów, poprzez kamizelki odblaskowe, tarczki sygnalizacyjne czy elementy zabezpieczenia zdarzenia drogowego, znajdujące się na wyposażeniu policjantów służby ruchu drogowego. Nawet naszych operacyjnych nie ominęła ta technologia. Wiadomo, że podczas akcji i działań nie noszą umundurowania służbowego, ale popularne opaski zakładane na ramię świecą w ciemności po zetknięciu ze źródłem światła. Bez tej technologii ani rusz. A jak jest w innych branżach i jakimi normami kierują się producenci odblaskowych materiałów? Ten wątek rozwiniemy w dalszej części artykułu.

„POTRZEBA MATKĄ WYNALAZKÓW”

Specjalna błona stanowiąca część narządu wzroku wielu zwierząt, nie tylko drapieżników (kotów, wilków czy krokodyli), posiada właściwości odbijające światło, stąd świecące w ciemnościach oczy identyfikują z reguły zwierzęta. Są to przede wszystkim gatunki, których tryb życia nie ogranicza się jedynie do bytowania w nocy, ale też przebywania w zacienionych i ciemnych miejscach. Stąd też do listy zwierząt, których oczy świecą, można zaliczyć nawet krowę. Zanim kiedykolwiek pomyślano o tworzeniu odblasków i materiałów odbijających światło, matka natura wyposażyła w taką zdolność wspomniane zwierzęta. To właśnie przyroda, fauna i flora stała się inspiracją dla gatunku ludzkiego do tworzenia nowych rozwiązań i wynalazków, które w życiu człowieka i jego cywilizacji miały pełnić służebną rolę.

Na przełomie dziejów wielu wynalazców i naukowców pracowało nad stworzeniem odblaskowych rozwiązań. Jest jednak w historii świata kilku ważnych pionierów w tej dziedzinie. W 1917 roku w Nicei francuski astronom i wynalazca Henri Chrétien stworzył pierwszy odbłyśnik, który trafił do francuskiej armii, aby wspomagać system łączności, w dodatku niezawodny, bo taki, którego wróg nie mógł przechwycić. Wynalazek został następnie opatentowany w 1923 roku jako światło odblaskowe. Początkowo był wykorzystywany w różnych branżach wojskowości, między innymi w lotnictwie, ale stopniowo znalazł zastosowanie – jako stały element montowany w samochodach, przyczepach, motocyklach i rowerach. W 1925 roku jedna z francuskich firm kolejowych dokonała montażu odblasków, aby przejazdy na torach były widoczne w nocy.

Odblaski stopniowo się upowszechniały, a w 1943 roku w jednym z policyjnych departamentów w USA padła propozycja, aby tworzyć pojedyncze odblaski dla pieszych. Odblaski pojawiły się też w infrastrukturze dróg. A to za sprawą angielskiego biznesmena i wynalazcy Piercego Shaw’a, który w 1934 roku stworzył protoplastę dzisiejszych odblasków montowanych ma jezdni. Stworzony przez niego patent nosił nazwę „cat’s eyes” (tłum. kocie oczy). Wymyślony znacznik drogowy miał być udogodnieniem podczas podróżowania w nocy, a na znaczeniu zyskał dopiero w czasie wojny, kiedy większość oświetlenia ulicznego nie działała, bądź była wyłączana w nocy, aby uniemożliwić wrogom przeprowadzanie nalotów bombowych i namierzanie celów. Dla Piercego to właśnie natura stała się inspiracją do stworzenia wynalazku. Jadąc nocą samochodem zobaczył na poboczu kota, którego oczy świeciły się w świetle reflektorów. I tak stworzył pierwsze kocie oczy, które z założenia miały być zamontowane trwale w drodze. W żeliwnej kopule umieścił gumową obudowę, a w niej 4 szklane paciorki, po dwa dla każdego kierunku jazdy. Było to przełomowe rozwiązanie, dziś już powszechne praktycznie na całym globie.

Swoje wielkie zasługi na rzecz tworzenia materiałów i rozwoju technologii odblaskowej miał również Amerykanin Harry Heltzer z firmy 3M, który jest twórcą pierwszej powłoki odblaskowej. To on właśnie dał podstawy do rozwoju technologii folii odblaskowych, wykorzystywanych dzisiaj w wielu branżach, między innymi w drogownictwie, gdzie foliami powlekane są znaki drogowe czy też pasy znaczące jezdnię oraz inne elementy infrastruktury drogowej. Ten wynalazek jest też wykorzystywany przy produkcji specjalistycznej odzieży roboczej oraz umundurowania dla służb ratowniczych, a także popularnych kamizelek odblaskowych. Ta technologia jest dziś nieobca odzieży sportowej dedykowanej dla dorosłych i dzieci. Stosuje się ją przy produkcji plecaków i praktycznie każdej wierzchniej części garderoby, spodni, kurtek itd. Dzięki technologii stworzonej przez Harrego Heltzer’a pierwszy odblaskowy znak na drodze pojawił się już w 1939 roku w Minneapolis. Dzisiaj na drogach cywilizowanego świata nie ma raczej znaku, który by nie odblaskował. Wszystkie opisywane technologie są obecnie z powodzeniem rozwijane, są na pewno trwalsze, bardziej efektywne.

W jakich branżach odnalazły się najbardziej? O tych oraz innych aspektach odblaskowych trendów i badań nad nimi – porozmawiamy z Piotrem Głowskim Menadżerem ds. Kluczowych Klientów w dziale Materiały Scotchlite i Thinsulate firmy „Horus – Innowacyjne Materiały Przemysłowe”, który jest też autorem internetowych artykułów i publikacji ze wspomnianych dziedzin.

ROZMOWA Z EKSPERTEM

mgr Piotr Głowski – Menadżer ds. Kluczowych Klientów, Materiały
Scotchlite i Thinsulate „Horus – Innowacyjne Materiały Przemysłowe”.
Autor publikacji i artykułów w pismach branży BHP: „ATEST”,
„PROMOTOR”, „NA RATUNEK”

Dzisiaj odblaski są obecne w każdej niemalże dziedzinie życia społecznego. Porozmawiajmy może na początek o technologiach, jakie są obecne na rynku, jak przede wszystkim działają odblaski, czy wciąż prowadzi się badania nad jeszcze skuteczniejszymi rozwiązaniami?

Tak to prawda, dziś odblaski towarzyszą nam na każdym kroku. Są obecne na naszej odzieży, butach, plecakach oraz na wszelkiego rodzaju gadżetach. Cel jest jeden, mają podnosić nasze bezpieczeństwo. Chciałem zaznaczyć, że firma 3M jest pionierem jeżeli chodzi o powstanie materiałów odblaskowych. Wspomina Pan w swoim artykule o Harry Heltzer – pracowniku firmy 3M, który już w latach 30-tych ubiegłego stulecia prowadził pracę nad materiałami odblaskowymi, który przyczynił się do ich powstania. Tutaj muszę opowiedzieć krótką ciekawostkę – otóż, p. Heltzer robił różne doświadczenia, aby uzyskać materiał który odbija światło, jedno z nich było dość ekstrawaganckie – wchodził na dach ówczesnego biurowca 3M i zrzucał rozgrzane szkło, które podczas lotu formowało się w małe kulki, następnie zbierał je i przyklejał do materiału. Tym sposobem powstał pierwszy materiał odblaskowy. Obecnie ta technologia cały czas funkcjonuje, jest oczywiście ulepszona w ten sposób, że promienie światła wracają do jego źródła i nie rozpraszają się. Oczywiście technologia jest cały czas udoskonalana, dzięki temu mamy odblaski które lepiej odbijają światło, są trwalsze i bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne, a przy tym nie tracą swoich właściwości nawet po kilkudziesięciu praniach, co jest szczególnie ważne jeżeli chodzi o odzież.

Czy materiały odblaskowe tworzy się dzisiaj w oparciu o konkretne normy, jakie przepisy regulują kwestie związane z produkcją elementów odblaskowych odzieży? Czy w Polsce obowiązują normy unijne, jakieś dyrektywy światowe, czy też produkcja odbywa się w oparciu o stworzone w naszym kraju procedury? Jak wygląda ta klasyfikacja?

Jeżeli chodzi o akty prawne, które regulują kwestie związane z jakością odblasku, rozmieszczeniem na odzieży, ilością - jaka musi być użyta pod konkretne stanowiska pracy oraz jeszcze inne zależności, reguluje polska i europejska norma PN EN ISO 20471. W normie znajdziemy wszystkie informacje, jak powinna być skonstruowana odzież z materiałami odblaskowymi.

Foto: Daniel Niezdropa

Jakie materiały odblaskowe są dedykowane na rynku komercyjnym sprzedaży odzieży, a jakie powinny być bądź są skierowane dla specjalistycznych branż, budownictwa czy też służb, Straży Pożarnej, Policji oraz innych. Czy są tu jakieś różnice, może trwałość? I na rynku cywilnym i mundurowym mają dać jak najlepszą widzialność i poczucie bezpieczeństwa?

Jeżeli chodzi o rozgraniczenie, podział materiałów odblaskowych, to przede wszystkim trzeba wziąć pod uwagę - czy to ma być odzież „zwykła” czy „trudnopalna”. Jeżeli już to wiemy, to dobór przebiega następująco: użytkownik odzieży musi określić, jak długo będzie używał tej odzieży – pół roku, rok, dwa lata – wiąże się to z ilością prań, które taśma musi wytrzymać, aby nie stracić swoich właściwości. Następna sprawa – jaka jest gramatura materiału wierzchniego, z którego uszyta jest odzież – chodzi o procesy tarcia wewnątrz pralki oraz to, jak będzie prana/konserwowana odzież – czy pranie domowe, chemiczne, a może przemysłowe. To podstawowe pytania mające na celu trafny dobór odblasku. Inną sprawą jest konstrukcja, rozmieszczenie odblasku i jego ilość – to reguluje wyżej wspomniana norma 20471.

Każdy materiał po jakimś czasie ulega degradacji, podobnie może być np. z elementami odblaskowym umieszczonymi w odzieży. Czy jest jakiś skuteczny sposób konserwacji bądź ochrony, aby zwiększyć jego żywotność. Umundurowanie służbowe w Policji też zawiera takie elementy, napisy, paski, nie mówiąc już o kamizelkach odblaskowych. Może jakaś rada dla policjantów, na co powinni zwrócić uwagę, jak dbać o służbową odzież?

To prawda, materiały odblaskowe, tak jak inne materiały są wrażliwe na konserwację. Pranie chemiczne, kontakt z wodą i środkami piorącymi mają negatywny wpływ na ich jakość. Dlatego bardzo ważne jest aby postawić na jakość, dokonać dobrego wyboru. Szczególnie jeżeli chodzi o odzież zawodową, służbową – w jaką wyposażona jest Policja. Trafny wybór sprawia że przez cały okres użytkowania pasy czy napisy nie ulegają zniszczeniu. Firma 3M dysponuje dużym wyborem materiałów odblaskowych, a jeżeli są dobrze dobrane, to utrzymują widzialność użytkownika i tym samym bezpieczeństwo.

Foto: Daniel Niezdropa

Każdy zawód, w którym stosuje się elementy odblaskowe, omawiając je w kontekście wykorzystania ich możliwości w odzieży, może nieść pewne ryzyko. Jak w Policji, jeden policjant cały czas pracuje na drodze (ruch drogowy), inny patroluje ulice i dzielnice (prewencja). Pierwszy zwykle musi być bardziej widoczny, drugi odblaskowych atrybutów ma nieco mniej. Czy są jakieś kryteria właściwego doboru elementów odblaskowych, ich umiejscowienia czy też intensywności świecenia? Jak to wygląda w innych branżach?

To bardzo trafne pytanie. Generalnie ilość materiału odblaskowego określa norma 20471 i jest to zależne od środowiska pracy i zagrożeń jakie tam występują, głównie od prędkości poruszających się w pobliżu pojazdów. Dlatego odzież służbowa dla policjanta z prewencji nie musi mieć tak wysokich parametrów, jak dla policjantów, którzy pełnią służbę w ruchu drogowym. To dwa różne środowiska pełnienia służby i różne zagrożenia. Należy zwrócić uwagę na to, że policjanci z „drogówki” są bardziej narażeni na niebezpieczeństwo i potrącenia. Dlatego odzież dla nich musi spełniać najwyższe parametry i być w najwyższej klasie widoczności. Podobnie jest w innych branżach – opierając się na zagrożeniach środowiskowych miejsca pracy w oparciu o normę 20471 ustalamy, jak powinna być skonstruowana odzież.

Czy są określone cechy odzieży zawierającej elementy odblaskowe np. w oparciu o ryzyko wystąpień zagrożeń czy też wypadków podczas pracy. Czy obowiązują w tym zakresie normy jakości? Czy pracodawcy powinni brać pod uwagę wyposażenie pracowników w dedykowaną dla nich odzież o intensywnej widzialności?

Każdy odpowiedzialny i szanujący swoich pracowników pracodawca powinien zapewnić odpowiednią odzież roboczą, zawodową czy ostrzegawczą w zależności od potrzeb. Zadaniem służby bhp jest określenie, jak ta odzież powinna być skonstruowana, z jakich materiałów i jakie parametry powinna spełniać.

Dziękuję za rozmowę.

Materiały odblaskowe są na pewno dobrodziejstwem dzisiejszych czasów i są tak, jak już podkreśliliśmy, widoczne i obecne w wielu aspektach ludzkiej codzienności. Nauczyliśmy się z nimi żyć, a policjanci czynnie uczestniczą w odblaskowej profilaktyce i podczas spotkań przypominają o tym, jak ważne jest ich posiadanie i noszenie. To również ważny aspekt pełnienia policyjnej służby prewencyjnej i w ruchu drogowym, szczególnie w porze nocnej. Dlatego praktycznym dopełnieniem świecących elementów w umundurowaniu służbowym, jest właśnie kamizelka odblaskowa. Korzystajmy więc z tego praktycznego rozwiązania, które stworzyli w początkach XX wieku autorzy odblaskowych wynalazków. Odblaski to nasze bezpieczeństwo. I co ważne - podczas pracy i służby również.