Stołeczny Magazyn Policyjny - strona główna

Prawa Człowieka w Policji

19.04.2024 • Tomasz Oleszczuk

Nie każdy pracownik czy policjant Komendy Stołecznej Policji wie, czym tak naprawdę na co dzień zajmuje się Zespół ds. Ochrony Praw Człowieka, choć dbanie o przestrzeganie standardów ochrony praw człowieka przez Policję i w Policji stanowi bardzo ważny element działania tej służby.

Zdjęcie: Marek Szałajski

Dorobek cywilizacyjny humanizmu i troski o innych oraz siebie doprowadził do określenia wzajemnych relacji w zapisach określonych jako Prawa Człowieka. Czy te zasady są nam nadal potrzebne? Czy są nieodłączną częścią naszego życia? Na te pytania odpowie młodszy inspektor Agata Malinowska – Pełnomocnik Komendanta Stołecznego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka.

Od kiedy pełni Pani funkcję Pełnomocnika Komendanta Stołecznego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka?

W Policji pracuję od ponad 24 lat, a Pełnomocnikiem Komendanta Stołecznego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka zostałam w 2017 roku. Wcześniej służbę pełniłam w Komendzie Powiatowej Policji w Pruszkowie, Wydziale Prewencji KSP, Stołecznym Stanowisku Kierowania oraz Wydziale Kadr KSP. Wszystkie te miejsca służby dały mi ogromną wiedzę i doświadczenie, które okazują się bardzo przydatne na obecnie zajmowanym przeze mnie stanowisku.

Jakimi słowami można wytłumaczyć, co tak naprawdę kryje się pod pojęciem – Prawa Człowieka?

To przede wszystkim podstawowe prawa i wolności przysługujące każdemu człowiekowi od momentu narodzin aż do śmierci bez żadnego wyjątku – niezależnie od jego pochodzenia, koloru skóry, narodowości, płci, religii czy wyznawanych poglądów. Wynikają one z przyrodzonej godności człowieka, która utożsamia się z pojęciem człowieczeństwa. Te prawa są niezbywalne i dotyczą fundamentów naszego życia. Najważniejszym z nich jest prawo do życia, kolejne jest prawo do wolności oraz wolność od tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania. To nie są wszystkie prawa, ale te trzy są najistotniejsze dla człowieka. Jako Policja zobowiązani jesteśmy respektować godność ludzką oraz przestrzegać i chronić praw człowieka w ramach podejmowanych czynności służbowych.

Podstawowym dokumentem prawnym regulującym przestrzeganie praw człowieka i zasad ich stosowania jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, ustanowiona 10 grudnia 1948 roku przez Organizację Narodów Zjednoczonych.

W Policji ochrona praw człowieka ma szczególne znaczenie, ponieważ sposób, w jaki policjanci postępują wobec ludzi – przekłada się bezpośrednio na wizerunek tej instytucji.

Policjant, wykonując czynności służbowe, ingeruje w prawa i wolności człowieka. Działając zgodnie z prawem na podstawie ustaw, policjant ma uprawnienie do tej ingerencji. Na przykład zatrzymanie osoby jest ingerencją w jedno z praw człowieka – prawo do wolności, gdzie ingerencja nie jest tym samym, co naruszenie prawa człowieka.

Respektowanie praw i wolności człowieka, zasady równego traktowania i zasad etyki zawodowej w działaniach Policji stanowi absolutnie niezbędny komponent i wyznacznik funkcjonowania tej formacji w demokratycznym państwie prawa. Wartości te muszą być stale pielęgnowane, a jakość i profesjonalizm działań Policji powinny się stale zwiększać.

Czym zajmuje się w Komendzie Stołecznej Policji Zespół ds. Ochrony Praw Człowieka?

Podstawowym filarem naszej pracy jest działalność informacyjno-edukacyjna policjantów i pracowników Policji w zakresie ochrony praw i wolności człowieka, polityki równego traktowania i przestrzegania etyki zawodowej w Policji. Ważnym zakresem naszej pracy jest także podejmowanie działań profilaktycznych w zakresie zapobiegania wystąpieniu sytuacji konfliktowej, mobbingu, dyskryminacji oraz innych zachowań niepożądanych. Ponadto prowadzimy szkolenia z przeciwdziałania stosowaniu tortur, które jest realizowane na bazie programu przygotowanego przez Komendę Główną Policji. Wykorzystujemy w ramach szkolenia materiały filmowe ze spraw dotyczących przekroczenia uprawnień przez funkcjonariuszy, które są już zakończone prawomocnymi wyrokami. Spowodowane jest to tym, że policjanci najlepiej się uczą na przykładach i realnych sytuacjach, które rzeczywiście się wydarzyły.

Ponadto uczestniczymy w charakterze obserwatorów zgromadzeń publicznych odbywających się na terenie miasta st. Warszawy pod kątem oceny przestrzegania praw człowieka i etyki zawodowej policjantów. Jako Zespół ds. Ochrony Praw Człowieka monitorujemy w garnizonie stołecznym wszelkie informacje dotyczące ewentualnych naruszeń praw człowieka, przekroczenia uprawnień przez policjantów. Niewłaściwe postępowania, jak już wcześniej wspominałam, są wykorzystywane podczas szkoleń w celu uwrażliwiania policjantów na wykonywanie czynności służbowych w sposób nienaruszający godności człowieka.

Na stronie internetowej i intranetowej zespołu zamieszczamy materiały edukacyjne, programy, plany dotyczące naszej problematyki, aby policjanci i pracownicy Policji mogli w ramach samokształcenia podnosić swoją wiedzę.

Dodatkowo jako Pełnomocnik od 2018 roku koordynuję pracę zespołu. Zajmuję się w garnizonie stołecznym sprawami dotyczącymi zachowań mobbingowych. Prowadzę spotkania z policjantami, pracownikami, którzy szukają pomocy w sprawach dla nich trudnych, związanych ze służbą/pracą na gruncie zaistniałych konfliktów, zachowań mobbingowych, dyskryminacyjnych czy innych zachowań niepożądanych.

Ponadto od 2021 roku jestem przewodniczącą zespołu ds. wdrażania dostępności w Komendzie Stołecznej Policji pod kątem osób z różnymi potrzebami, gdzie monitoruje pracę koordynatorów do spraw dostępności cyfrowej, informacyjno-komunikacyjnej oraz architektonicznej. Nadzoruję również wykonywanie zadań przez doradcę ds. etyki w Komendzie Stołecznej Policji.

Jakie najważniejsze programy dotyczące tej problematyki realizowane są obecnie w KSP?

W ostatnim czasie zakończyliśmy realizację trzyletniego programu z zakresu ochrony praw człowieka i działań edukacyjnych podejmowanych w tej tematyce. Aktualnie realizowane są rekomendacje wynikające z zakończonego programu.

Najważniejszym zadaniem w bieżącym roku jest realizacja Planu wzmacniania systemu ochrony praw człowieka w Policji na 2024 rok. W grudniu będziemy symbolicznie obchodzić 20-lecie powstania w Policji systemu ochrony praw człowieka, gdyż w 2004 roku Komendant Główny Policji zobowiązał komendantów wojewódzkich oraz stołecznego, a także komendantów szkół Policji do ustanowienia pełnomocników ds. ochrony praw człowieka w kierowanych przez nich jednostkach. Powstała tzw. sieć policyjnych pełnomocników ds. ochrony praw człowieka jest unikatowym rozwiązaniem, przynajmniej w skali europejskiej i swoje zadania wykonuje na podstawie modelu funkcjonowania policyjnych pełnomocników ds. ochrony praw człowieka.

Kolejnym zagadnieniem jest realizacja Planu równości płci w Policji na lata 2023-2026, który stanowi istotny element w kształtowaniu postaw równościowych i kreowaniu przyjaznej atmosfery w miejscu pracy i służby. Realizacja zasad równego traktowania i równych szans, przełamywanie stereotypów dotyczących płci, wdrażanie polityki antydyskryminacyjnej oraz włączanie perspektywy płci w procesy decyzyjne i codzienne wykonywanie zadań służbowych – to działania o fundamentalnym znaczeniu dla naszej instytucji.

Co można zaliczyć do największych sukcesów w zakresie ochrony praw człowieka w KSP?

Największym sukcesem jest to, że policjanci i pracownicy są coraz bardziej świadomi znaczenia ochrony praw i wolności człowieka. Podczas szkoleń, spotkań daje się odczuć zainteresowanie i otwartość na tę problematykę. Cieszą nas sytuacje, w których mogliśmy pomóc osobom. Każde nasze działanie jest skierowane na budowanie zaplecza ochrony praw człowieka. Nasza główna działalność cały czas oscyluje w zakresie kompetencji miękkich, które ciężko jest policzyć, czy też zmierzyć. Uważam, że każde działanie, które zwiększa wrażliwość społeczną naszej instytucji, jest dobre i dla nas i dla społeczeństwa. Zawsze w działaniach przyświeca nam cel, aby policjant, który podejmuje interwencję, wiedział, że powinien traktować innych w taki sposób, w jaki sam chciałby być potraktowany.

Dostajemy też informacje zwrotne dotyczące naszych różnych przedsięwzięć i to zawsze jest miłe. A kilka ich jest. Ostatnio taka informacja dotyczyła szkolenia z Wydziałem Teleinformatyki KSP z zakresu korzystania z urządzeń do obsługi osób niedosłyszących, gdzie jedna z osób będących na szkoleniu następnego dnia poinstruowała dyżurnego, jakie ma podjąć czynności wobec osoby posługującej się językiem migowym. Właśnie ta policjantka zadzwoniła i podziękowała za szkolenie, bo mogła zdobytą wiedzę w praktyce wykorzystać. W tym przypadku chodziło o możliwości skorzystania z pomocy tłumacza polskiego języka migowego za pomocą jednej z funkcji dostępnych urządzeń teleinformatycznych.

Możemy uznać, że w skali całego garnizonu codziennie takich spraw nie jest wiele przyjmowanych, ale dla tej konkretnej osoby możliwość zgłoszenia problemu była najważniejsza i cieszę się, że byłam pomocna. Właśnie z takich pojedynczych sytuacji składa się nasza codzienność.

Niesienie pomocy drugiej osobie, to jest właśnie to, co mogę uznać, za mój największy sukces, a jednocześnie właśnie ten aspekt naszej pracy najbardziej mnie motywuje i dopinguje do dalszych działań. Zresztą nie jest to jedyne usprawnienie do obsługi osób wymagających szczególnego traktowania, gdyż mamy jeszcze przenośną pętlę indukcyjną, która służy do redukcji szumów i w przypadku osób niedosłyszących jest bardzo ważnym narzędziem wspierającym komunikację.

Mam taką refleksję, że właśnie to budowanie wrażliwości społecznej i rozbudzanie jej na innego człowieka jest chyba najważniejszym celem naszej pracy jako osób zajmujących się ochroną praw człowieka.

Czy jest coś, co można byłoby lepiej wykonać?

Myślę sobie, że nic bym nie zmieniła, bo to, co zrobiliśmy – zostało zrealizowane z jak najlepszą wolą i zaangażowaniem. Prawa człowieka ciągle żyją i ewoluują. To tak, jak żywy organizm, który ciągle ulega zmianom i podejmowane przez nas działania również się zmieniają.

Najważniejsza jest umiejętność obserwacji zmian zachodzących we współczesnym świecie i właściwa interpretacja zjawisk społecznych, które również ulegają ewolucji.

Jakie są plany w zakresie działania Waszego zespołu i realizacji zadań związanych z ochroną praw człowieka?

Jak już wcześniej wspomniałam, w tym roku obchodzimy 20-lecie systemu Ochrony Praw Człowieka i wokół tego wydarzenia będzie się koncentrowała nasza działalność. Dbałość o przestrzeganie praw i wolności człowieka oraz zasad etycznych przez policjantów i pracowników Policji wymaga jednak monitorowania, kontrolowania postaw i zachowań policjantów i pracowników Policji, podejmowania działań edukacyjnych w tym zakresie, podnoszenia kompetencji w tych obszarach, ale także opracowania planów rozwoju ochrony praw człowieka na podstawie aktualnych potrzeb społecznych, opinii ekspertów, wyników badań, analiz
i raportów.

W związku z tym planujemy jako sieć pełnomocników m.in. podjąć próbę sformalizowania w naszych strukturach stanowiska policjanta zajmującego się ochroną praw człowieka. Planujemy także zrobić przegląd bieżących potrzeb i wydarzeń, realizowanych przez nasze struktury pod kątem ich aktualności i funkcjonalności. Poprzedni model został opracowany w 2016 roku i od tego czasu wiele się zmieniło. Wiele rzeczy wymaga aktualizacji lub wręcz stworzenia nowych przestrzeni naszej działalności.

Nowy przegląd będzie organizowany w ramach grup roboczych pełnomocników ds. ochrony praw człowieka. Również będziemy chcieli odświeżyć i zaktualizować nasze wewnętrzne procedury działań antymobbingowych i równościowych. Będziemy także rozwijali nasz najnowszy program dotyczący równości płci w Policji. To ciekawy i ważny projekt, którego realizacja będzie zmierzała do zachowania równowagi płci w policyjnych strukturach. I zupełnie nie chodzi tu o wymuszone parytety, ale o uczciwe i rzeczowe traktowanie płci w Policji. Stanem pożądanym jest równowaga, którą być może uda się w przyszłości osiągnąć. Zresztą obserwując zmiany – widzę, że obecnie wiele pań jest na stanowiskach kierowniczych i osobiście napawa mnie to dużym optymizmem.

Ważnym zadaniem jest też promowanie postaw wspomagających zachowanie równowagi – balansu, pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym funkcjonariuszy, jak i pracowników Policji.

Jak widać przed nami dużo pracy, przeprowadzanie merytorycznych analiz, wprowadzanie nowych rozwiązań. Idziemy więc do przodu i nie zatrzymujemy się.

Dziękuję za rozmowę.