Stołeczny Magazyn Policyjny - strona główna

Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji w Warszawie - policyjna ekipa z pod znaku Husarii

10.08.2020 • Ewa Kacprzyk

W każdym państwie Policja jest służbą o najszerszym zakresie kompetencji w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego, na różnych szczeblach, w tym także w walce z terroryzmem.

Utworzone jednostki organizacyjne Policji, podległe właściwym komendantom wojewódzkim Policji lub Komendantowi Stołecznemu Policji – wraz z Centralnym Pododdziałem Kontrterrorystycznym Policji „BOA” podległym Komendantowi Głównemu Policji – zostały specjalnie ulokowane, w kontekście przepisów ustawy o działaniach antyterrorystycznych z 2016 roku i stanowią niejako dopełnienie procesu modernizacji Policji.

Stały się odtąd odpowiedzialne za prowadzenie działań kontrterrorystycznych Policji na terenie Polski,  a ich sposób działania  określono w Zarządzeniu nr 10 Komendanta Głównego Policji z 27 marca 2019 r. w sprawie struktury organizacyjnej i etatowej samodzielnych pododdziałów kontrterrorystycznych Policji oraz Zarządzeniu nr 26 Komendanta Głównego Policji z 16 kwietnia 2019 r. w sprawie metod i form działania pododdziałów kontrterrorystycznych Policji.

Co to oznaczało dla zlikwidowanych tym samym Samodzielnych Pododdziałów Antyterrorystycznych Policji w Warszawie?

Zasadniczo struktura tych formacji została zachowana. Bezsporne jest jednak to, że polska Policja przez bardzo długi czas nie miała takich rozwiązań prawno-organizacyjnych, które umożliwiłyby tym wyselekcjonowanym pododdziałom sprawną gotowość taktyczną.
Zarówno centralna instytucja – znana obecnie jako Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji „BOA” – jak i wojewódzkie pododdziały znane jako SPKP-y, przeszły długą drogę do zrozumienia specyfiki ich funkcjonowania. 

Historia SPKP w Warszawie w pigułce

Historia jednostek o charakterze antyterrorystycznym w Polsce sięga 1976 roku, kiedy to decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych utworzono Wydział Zabezpieczenia Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych. Dwa lata później, w największych miastach wojewódzkich Polski, powołano do życia 7  kolejnych  jednostek „plutonów specjalnych”  i dalej  w roku 1980 dodatkowo jeszcze dwie „drużyny specjalne”. Powołanie tego typu komórki było odpowiedzią na eskalację terroryzmu w Europie i na świecie (wydarzenia z Monachium w 1972 roku, liczne uprowadzenia samolotów).

Wraz ze zmianami społeczno-gospodarczymi, które rozpoczęły się w 1990 roku, wzrosło również zagrożenie nowymi rodzajami przestępczości, do której zwalczania nie były przygotowane dotychczas funkcjonujące jednostki Policji. Zwiększano zatem ilość „antyterrorystów” oraz unowocześniano posiadane wyposażenie specjalistyczne, uzbrojenie i środki transportu. Rozpoczęła się także współpraca i wymiana doświadczeń z zagranicą. W tym czasie, 6 kwietnia 1990 roku, powstała Policja, która odziedziczyła więc dziewięć etatowych jednostek, Wydział Zabezpieczenia w Warszawie oraz siedem kompanii specjalnych stacjonujących w Szczecinie, Gdańsku, Białymstoku, Poznaniu, Łodzi, Wrocławiu, Katowicach, Krakowie i Rzeszowie. Wydział Zabezpieczenia został przemianowany na Wydział Antyterrorystyczny Komendy Stołecznej Policji, a plutony specjalne na kompanie antyterrorystyczne, które wchodziły w skład Oddziałów Prewencji Policji. Samodzielny Pluton Antyterrorystyczny powstał także w strukturach komisariatu Policji na warszawskim Okęciu.

W roku 2000 kompanie antyterrorystyczne zostały wydzielone ze struktur Oddziałów Prewencji Policji i podporządkowane bezpośrednio komendantom wojewódzkim Policji, jako Samodzielne Pododdziały Antyterrorystyczne Policji (SPAP). W roku 2003 utworzono także sześć Sekcji Antyterrorystycznych (SAT) w tych komendach wojewódzkich, które nie posiadały własnego SPAP (nie były jednak jednostkami samodzielnymi). Jednostki te powstały na bazie wcześniej istniejących nieetatowych grup specjalnych, a ich podstawowym zadaniem było wspieranie działań innych pionów Policji oraz służb pozapolicyjnych w sytuacjach wymagających użycia szczególnych sił i metod działania.

Historia tej służby to wiele zmian nazw, przemian ustrojowych, organizacyjnych oraz tragiczne wydarzenia, jak śmierć funkcjonariuszy podczas interwencji pirotechnicznej w 1996 roku czy akcji w Magdalence w 2003 roku.

Wszystko to wpłynęło na powstanie centralnej jednostki antyterrorystycznej, czyli Biura Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji, które funkcjonuje do dziś.  Jak podkreślili twórcy nowej „ustawy kontrerrorytycznej” ważnym było utrzymanie nazwy własnej BOA, gdyż jest to marka rozpoznawalna wśród sił specjalnych, tak w kraju, jak i za granicą. Jest to szczególnie istotne w kontekście obecności tej jednostki w unijnej grupie zadaniowej ATLAS, zrzeszającej najlepsze formacje tego typu z państw UE (więcej o grupie ATLAS w następnym numerze SMP).

Tożsame wydarzenia bez wątpienia miały również wpływ na powstanie 1 stycznia 2005 roku jednostki specjalnej, która na terenie miasta stołecznego Warszawy wykonywała pełne spectrum policyjnych działań specjalnych oraz uczestniczyła w czynnościach, podczas których niezbędne było użycie specjalnych sił i środków. Tą jednostką był Wydział Realizacyjny KSP (WR KSP). Przy czym podkreślić należy, że przeniesienie w 2003 roku, do struktur CBŚ Wydziału Antyterrorystycznego Komendy Stołecznej Policji pozbawiło KSP jednostki specjalnej „na wyłączność”, a komórki planujące szczególnie niebezpieczne operacje przeciwko przestępcom, zostały pozbawione możliwości szybkiego odpowiedniego wsparcia taktycznego, jakie pozostawały w dyspozycji komend wojewódzkich (Samodzielne Pododdziały lub Sekcje Antyterrorystyczne).

Ta sytuacja zbiegła się dodatkowo ze zlikwidowaniem Samodzielnego Plutonu Antyterrorystycznego stacjonującego na lotnisku „Okęcie” w strukturach Komisariatu Policji Portu Lotniczego, co było powodem przekazania kompetencji zapewnienia bezpieczeństwa na terenie międzynarodowych portów lotniczych Straży Granicznej. Jednostkę utworzono z komandosów rozwiązanego Samodzielnego Plutonu Antyterrorystycznego (SPAT) Komisariatu Policji CPL Warszawa Okęcie, funkcjonariuszy służących w przeszłości w Wydziale Antyterrorystycznym oraz funkcjonariuszy nieetatowej grupy „Gepard” (IV specjalnej sekcji realizacyjnej Wydziału do Walki z Przestępczością Samochodową KSP) a także kilku policjantów, którzy w przeszłości pracowali w Wydziale AT i SPAP KSP.

W skład WR KSP weszła również: wyłączona z przenoszonej w struktury KGP głównej jednostki AT i ulokowana wówczas w Wydziale do Walki z Terrorem Kryminalnym Komendy Stołecznej Policji – I Sekcja Minersko-Pirotechniczna. W ciągu następnych 10 lat Wydział Realizacyjny należał do najaktywniejszych bojowo policyjnych pododdziałów specjalnych w kraju, zdobywając bogate doświadczenie i wypracowując własną, odmienną w szczegółach gotowość taktyczną. WR KSP choć nie był policyjnym pododdziałem antyterrorystycznym, wykonywał na co dzień w większości te same zadania, co jednostka specjalna. Różnił się nieco innym stylem pracy, co wymuszało umiejętnie łączenie działań antyterrorystycznych z operacyjnymi. Przeznaczony przede wszystkim do zadań specjalnych o najwyższym poziomie trudności w ramach zwalczania podziemia kryminalnego, pozostawał w gotowości do udzielenia wsparcia innym komórkom i jednostkom organizacyjnym garnizonu stołecznego, osiągając kolejne sukcesy w walce z przestępczością w stolicy i centralnej Polsce.

Po dwunastu latach wydział został wyłączony ze struktury organizacyjnej Komendy Stołecznej Policji i 1 maja 2017 r. został utworzony Samodzielny Pododdział Antyterrorystyczny Policji w Warszawie jako samodzielna jednostka organizacyjna Policji. Zmiana organizacyjna o utworzeniu SPAP w Warszawie została podjęta w związku z realizacją „Koncepcji usprawnienia koordynacji i ujednolicenia systemu jednostek i komórek antyterrorystycznych Policji”. Jednostka ta utworzona przez Komendanta Głównego Policji działała na obszarze Komendanta Stołecznego Policji, który mógł ją kierować do działań na podstawie przepisów w sprawie metod i form działania pododdziałów antyterrorystycznych Policji oraz komórek minersko-pirotechnicznych Policji. Jednocześnie SPAT w Warszawie wchodził w skład centralnego odwodu antyterrorystycznego Komendanta Głównego Policji. 

Prawne regulacje wskazują, że priorytetowym zadaniem SPAP było szeroko pojęte: „fizyczne zwalczanie terroryzmu poprzez prowadzenie działań rozpoznawczych oraz bojowych przy użyciu taktyki antyterrorystycznej, zmierzających do likwidowania zamachów terrorystycznych, prowadzenie działań minersko-pirotechnicznych, a także wykonywanie innych zadań wymagających użycia specjalistycznych sił i środków lub specjalnej taktyki działania”. Jednostkę zlikwidowano na mocy wspomnianych norm prawnych, a w jej miejsce powołano Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny  Policji  w Warszawie (SPKP w Warszawie) .

Wszechstronni specjaliści

Członkowie tej specjalnej jednostki wykonują najtrudniejsze zadania, a w ich służbę wpisane jest ogromne ryzyko i ponadprzeciętna odpowiedzialność. Częściej słyszymy o nich niż ich widzimy.  Charakterystyczne mundury, kominiarki, kamizelki kuloodporne. Tak jak dawniej – nadal prowadzą najbardziej złożone akcje policyjne, podczas realizacji których wymaga się szczególnych umiejętności, sprawności fizycznej oraz cech charakteru.

Policyjni antyterroryści byli i są bardzo pomocni także podczas zatrzymywania szczególnie niebezpiecznych osób przez komórki służby kryminalnej, Centralne Biuro Śledcze i inne służby oraz instytucje. Do tego wspierają działania pościgowe, wzmacniają ochronę ważnych osób, wspierają służby konwojowe i policję sądową podczas transportu i rozpraw z udziałem szczególnie niebezpiecznych przestępców. Nie jest im obce wspomaganie oddziałów prewencji podczas tłumienia zamieszek, czy wydobywanie spod wody zwłok i dowodów rzeczowych. Spektrum ich zadań, w których istotne okazują się możliwości sprzętowe i wyszkolenie operatorów, w tym w akcjach ratowniczych podczas klęsk żywiołowych, nakłada na nich konieczność wszechstronnych umiejętności. Ale same umiejętności nie wystarczą. Musi za tym iść odwaga i determinacja.

Selekcja

Służba w SPKP nie jest dla każdego. Tylko dla zdeterminowanych i zmotywowanych ludzi, którzy chcą się tymi specyficznymi zadaniami zajmować.  W SPKP prowadzony jest stały nabór kandydatów do służby. Jednostka poszukuje policjantów w służbie stałej, (preferowany wiek kandydata to 30 lat), wysportowanych, dyspozycyjnych, odpornych na sytuacje stresowe oraz potrafiących pracować w zespole. Ostatecznym kryterium jest pozytywne zaliczenie kursu uzupełniającego w zakresie prowadzenia działań kontrterrorystycznych. Ale ta „selekcja” to nic w porównaniu z tym, co czeka policjantów później. Po kursie, weryfikacją jest objęty każdy kolejny dzień służby. Dzięki temu na końcu zostają sami profesjonaliści. Nie ma tu miejsca dla ludzi o słabej psychice i nieprzystosowanych.

Co daje tak wymagająca służba?

Niewątpliwie możliwość rozwoju w zakresie taktyki działań specjalnych, umiejętności strzeleckich na najwyższym poziomie, udzielania pomocy medycznej osobom poszkodowanym w warunkach bojowych oraz ciągłego podnoszenia sprawności fizycznej. Dodaną wartością jest jednak to, co charakteryzuje wszystkie jednostki specjalne na całym świecie – szacunek i braterstwo ludzi. Pełne zaufanie, odpowiedzialność, zgranie, ścisła współpraca. To stanowi o ich sile i wartości. Tu nikt nie zapomina o kolegach. Szczególnie tych, którzy oddali swoje życie na służbie.

Taktyka, trening, współpraca

Tak jak mistrz malarstwa tworzy swoje obrazy, tak funkcjonariusz jednostki specjalnej musi operować posiadanymi umiejętnościami i środkami. To jego warsztat i kunszt. Wypracowane na potrzeby Policji i przyjęte rozwiązania oraz profesjonalizm funkcjonariuszy SPKP w Warszawie znajdują uznanie wśród kolegów z innych jednostek w kraju i zagranicą. Zdobyte podczas, najpoważniejszych operacji policyjnych, wysoko oceniane zabezpieczenia podczas: EURO 2012, wizyty prezydenta USA, spotkania Gubernatorów Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Szczytu NATO, wizyty papieża Franciszka oraz Światowych Dni Młodzieży; niewątpliwie przyczyniły się do zbudowania opinii o ich niezawodności.

Tą niezawodność może zapewnić wyłącznie „specjalny” trening. Właściwe przygotowanie służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, to zatem hektolitry wylanego potu. Dzień za dniem. W każdej możliwej sytuacji. Wszystko po to, aby w kluczowym momencie bezpośredniego zagrożenia należycie i skutecznie reagować w realnych warunkach. To wymaga wszechstronności i stałego utrzymywania formy fizycznej na najwyższym poziomie (sam ekwipunek bojowy operatora waży około 30 kg).

Stale podnoszą swoje kwalifikacje i doskonalą umiejętności także we wspólnych ćwiczeniach z innymi polskimi formacjami mundurowymi wyspecjalizowanymi w fizycznym zwalczaniu terroryzmu.

Umundurowanie, sprzęt

Standardowym umundurowaniem jednostek specjalnych Policji były, do lat 90, charakterystyczne szaro – czarne kombinezony (AT1), zastąpione po roku 2000 przez kombinezony AT2, w kolorze czarnym. W ostatnich latach obserwujemy jednak wprowadzanie do użycia innych wzorów kamuflaży, głównie modułowego oporządzenia. Podstawowym typem broni krótkiej w SPKP są pistolety Glock 17 i 19 (wcześniej CZ85B oraz rewolwery Astra i Gward na nabój .38 Special).  Nasi „antyterroryści” mają na wyposażeniu także pistolety maszynowe HK MP5A3, HK UMP9 oraz rodzime „Glauberyty” (w kilku wersjach). W części jednostek były/ są używane także izraelskie UZI. 

Podstawowym typem broni wsparcia są karabinki rodziny AK (AKM, AKMS, AKMŁ)  oraz w niektórych jednostkach – karabinki G36. Podstawowym typem strzelb są amerykańskie strzelby powtarzalne (pump-action) Mossberg 500 kalibru 12 (wcześniej używano także radzieckich Iż-27 oraz niemieckich Imperatorów), a wśród broni wyborowej standardem są fińskie karabiny Sako TRG-21 i TRG-22 na nabój 7,62x51mm. Stosowane są także inne rodzaje uzbrojenia, w tym paralizatory Taser X26, karabiny maszynowe PK, wyrzutnie granatów łzawiących RWGŁ-3, stosowane także do miotania siatek obezwładniających oraz granaty hukowo-błyskowe. W zespołach minersko-pirotechnicznych wykorzystywane są m.in. roboty saperskie oraz kombinezony dla pirotechników.  

Źródła:
- Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych,(Dz. U. 2016, poz. 904)
- Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (Dz. U. z 2020, poz. 360)
- Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 15)
- Zarządzenie nr 10 Komendanta Głównego Policji z dnia 27 marca 2019 r. w sprawie struktury organizacyjnej i etatowej samodzielnych pododdziałów kontrterrorystycznych Policji (Dz. U. 2017 poz. 23)
- Zarządzenie nr 10 Komendanta Głównego Policji z dnia 27 marca 2019 r. w sprawie struktury organizacyjnej i etatowej samodzielnych pododdziałów kontrterrorystycznych Policji (Dz. U. 2017 poz. 23)
- Zarządzenie nr 26 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 kwietnia 2019 roku., w sprawie metod i form działania pododdziałów kontrterrorystycznych Policji
- https://policja.pl
- https://pl.m.wikipedia.org
- https://www/special-ops.pl
- https://www.infosecurity24.pl
- https://rcb.gov.pl