Zapobieganie samobójstwom - jak mogą w tym pomóc media i twórcy kultury?
09.10.2021 • Wiktor Szczepaniak
Sposób informowania o samobójstwach ma realne przełożenie na statystyki zachowań samobójczych – podkreślają eksperci Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym, realizowanego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii. W związku z tym, w ramach programu m.in. zaoferowane zostaną dziennikarzom, reżyserom, scenarzystom i innym twórcom kultury - nowe, konkretne formy wsparcia oraz narzędzia, które mają umożliwić zmianę narracji dotyczącej samobójstw.
Foto: PAP / JP
– Niewłaściwie skonstruowany komunikat medialny, napisany językiem sensacji, opisujący metody popełnienia samobójstwa, gloryfikujący osobę, która odebrała sobie życie oraz sam czyn, może spowodować efekt Wertera. Odbiorcy będący w kryzysie, po przeczytaniu takiego materiału mogą poczuć chęć naśladownictwa, biorąc samobójstwo jako zachowanie modelowe – ostrzegała dr Halszka Witkowska, kulturoznawca i suicydolog z Uniwersytetu Warszawskiego, podczas konferencji prasowej inaugurującej uruchomienie Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym, realizowanego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-25.
Jednocześnie ekspertka wskazała, że oprócz efektu Wertera dziennikarze i ludzie mediów przyczynić się mogą także do efektu Papageno – czyli zjawiska odwrotnego.
– Prawidłowo skonstruowana informacja medialna zawierająca wypowiedzi ekspertów, odsyłająca do miejsc, gdzie można uzyskać pomoc, a także zawierająca historie osób, które poradziły sobie z kryzysem może wpłynąć na obniżenie statystyk zachowań samobójczych. Odbiorcami takiego komunikatu oprócz osób w kryzysie, mogą być także ci, którzy wiedzę zawartą w artykule wykorzystają do tego, aby pomóc drugiej osobie – podkreślała dr Halszka Witkowska.
Na tym jednak nie koniec.
– Niebagatelną rolę odgrywają także twórcy kultury: pisarze, reżyserzy czy muzycy. To oni tworzą narrację kulturową wokół samobójstwa. To ich odbiorcy przeżywają dramat ludzkiej autodestrukcji i utożsamiają się z nim. Szalenie ważne jest, aby osoby tworzące dzieła kultury miały świadomość delikatności i złożoności tematu, jakim się zajmują – mówiła dr Halszka Witkowska, zaznaczając, że dzieła kultury podejmujące tematykę samobójstw, które są tworzone w sposób odpowiedzialny, a więc biorący pod uwagę m.in. odbiorców przeżywających kryzys suicydalny oraz ich bliskich, mogą odegrać bardzo pozytywną rolę w zapobieganiu zachowaniom samobójczym.
Ponieważ jednak dziennikarze, redaktorzy i twórcy kultury - ze zrozumiałych powodów - mogą mieć trudność w adekwatnym przedstawianiu i relacjonowaniu tematyki samobójstw, eksperci Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym chcą im zaoferować bardzo konkretną pomoc w tym zakresie.
– Działający w ramach programu zespół ekspertów będzie oferował bezpłatne konsultacje merytoryczne tekstów dotyczących samobójstw. Zarówno dziennikarze, pisarze, jak i scenarzyści czy reżyserzy, będą mogli w tym celu zgłaszać się do tego zespołu. W ramach jego pracy będziemy także wspierać redakcje, wydawnictwa czy szkoły filmowe i teatralne. Głównym celem jest dzielenie się wiedzą, dzięki której możemy zmienić narrację wokół samobójstwa i co za tym idzie wspomóc działania mające na celu zapobieganie samobójstwom w Polsce – informowała dr Halszka Witkowska podczas konferencji.
Gdzie można się zgłosić po taką pomoc i uzyskać dodatkowe informacje dotyczące programu? Najlepiej w tym celu wejść na jego oficjalną stronę internetową - o nazwie: ZapobiegajMySamobójstwom.pl, która została właśnie uruchomiona (w dniu konferencji, czyli 9 września).
Na wspomnianej stronie można znaleźć także m.in. specjalne poradniki, opracowane przez ekspertów, które w praktyczny sposób instruują pracowników mediów, a także osoby wypowiadające się w mediach, w jaki sposób mogą pomóc w promocji zdrowia psychicznego i w zapobieganiu samobójstwom, poprzez swoją działalność medialną.
Uwaga! Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym, poza współpracą z mediami oraz ich wspieraniem, obejmuje oczywiście także wiele innych działań i celów. Dr Iwona Koszewska, psychiatra i kierownik utworzonego niedawno Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w Instytucie Psychiatrii i Neurologii, które będzie koordynować realizację tego programu, wskazała podczas konferencji, że jego głównym celem jest zapobieganie samobójstwom poprzez m.in.:
- zwiększenie dostępu do pomocy dla osób w kryzysie samobójczym,
- zwiększenie kompetencji osób udzielających pomocy,
- programy profilaktyczne skierowane do osób z grup ryzyka,
- ograniczenie dostępu do metod popełniania samobójstwa,
- poprawę monitorowania prób i zgonów samobójczych,
- prowadzenie odpowiedzialnej polityki informacyjnej na temat zachowań samobójczych,
- monitoring mediów w zakresie podejmowania przez nie tematyki zachowań samobójczych,
- prowadzenie badań naukowych.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć na wspomnianej wcześniej stronie internetowej programu. Ma się na niej wkrótce ukazać także pełna relacja wideo z omawianej konferencji. Przy okazji warto polecić także inne wartościowe źródła informacji na temat zapobiegania samobójstwom, gdzie można znaleźć wiele praktycznych informacji, porad i materiałów:
- strona internetowa „Życie warte jest rozmowy”,
- strona internetowa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi dedykowana tematyce suicydologicznej.
- strona internetowa Międzynarodowego Towarzystwa Zapobiegania Samobójstwom (IASP).
Na koniec warto zwrócić uwagę jeszcze na fakt, że konferencja inaugurująca omawiany wyżej program odbyła się w nieprzypadkowym terminie, bo w przeddzień Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom. Jego celem jest budowanie świadomości społecznej na ten temat i aktywizowanie różnego rodzaju działań zaradczych. Skala problemu samobójstw pozostaje niestety wciąż bardzo duża, także w naszym kraju. Z danych przedstawionych podczas konferencji przez ekspertów wynika, że w Polsce w 2020 r. średnio każdego dnia aż 33 osoby podejmowały próby samobójcze, a 14 osób umierało z tego powodu.
Miejmy nadzieję, że Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym przyczyni się do spadku liczby samobójstw w Polsce, których w ostatnich latach było ponad 5 tys. rocznie.
Foto: PAP / W.Olkuśnik
Źródło: Konferencja prasowa pt. „Rusza Program Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w Polsce”, która odbyła się 9 września2021 r. w Centrum Prasowym PAP w Warszawie. Konferencja została zorganizowana przez Biuro ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym działające w Instytucie Psychiatrii i Neurologii - w ramach realizacji Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025.