Vademecum wakacyjnego żeglowania
16.08.2023 • Maciej Stankiewicz
Czarterowanie jachtów motorowych i żaglowych to popularna forma spędzania czasu wolnego, szczególnie dla miłośników wody. Przed rozpoczęciem takiej przygody istnieje kilka rzeczy, o których warto wiedzieć, takich jak regulacje prawne i wymagane uprawnienia oraz szeroko pojęta etykieta jachtowa i ceremoniał morski.
Zdjęcie: valeria_aksakova on Freepik
CEREMONIAŁ MORSKI i ETYKIETA JACHTOWA
Na wodach morskich, jak i na śródlądziu, gdzie wiatr i fale łączą się z luksusem i prestiżem, istnieje długa tradycja ceremoniału morskiego i rygorystycznej etykiety jachtowej. Ta wyjątkowy savoir-vivre na morzu wyznacza zasady i standardy zachowania się na jachtach, podkreślając elegancję, klasę i poszanowanie dla innych żeglarzy oraz morskiego środowiska.
Ceremoniał morski obejmuje szereg zasad, które odzwierciedlają ducha morskiej tradycji i profesjonalizmu. Pierwszą i jednocześnie podstawową zasadą jest szacunek dla wody i jej potęgi. Każdy żeglarz powinien mieć świadomość, że na morzu obowiązują pewne prawa i reguły, których przestrzeganie jest niezwykle istotne dla bezpieczeństwa i harmonii. Należy zawsze być odpowiedzialnym wobec swojego jachtu, załogi, a także innych jednostek pływających i środowiska naturalnego.
Ceremoniał i etykieta stanowią ważny element tradycji morskiej i mają na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu kultury, szacunku i bezpieczeństwa na pokładzie jachtu oraz podczas oficjalnych wydarzeń morskich. To również istotne składowe w świecie żeglarstwa, które nie tylko obejmują zbiór zasad, ale również odzwierciedlają jego bogatą historię. Ceremoniał morski odnosi się do określonej formy zachowań i protokołu obowiązujących na morzu, podczas gdy etykieta jachtowa dotyczy właściwego zachowania na jachtach i wokół nich. Oba te elementy mają na celu utrzymanie porządku, bezpieczeństwa oraz kultury żeglugi.
Historia ceremoniału morskiego sięga starożytności, kiedy żeglarze musieli przestrzegać określonych zasad, aby zapewnić prawidłową organizację na pokładzie statku. W miarę rozwoju żeglugi i powstawania pierwszych flot ceremoniał morski stał się bardziej formalny i skodyfikowany. W XVII i XVIII wieku na wielu okrętach wprowadzono szereg rygorystycznych zasad dotyczących salutowania, komend, pozdrowień i zachowań w różnych sytuacjach. Ceremoniał morski służył jako wyraz szacunku i hierarchii na statkach oraz podkreślał dyscyplinę i porządek w marynarce wojennej.
Podobnie jak ceremoniał, etykieta jachtowa ma swoje korzenie w tradycjach morskich. W XIX wieku zamożni i arystokratyczni żeglarze zaczęli korzystać z jachtów do rekreacji i rozrywki. Wprowadzili oni własne zasady dotyczące zachowania się na jachtach, które miały odzwierciedlać wysoki status społeczny właścicieli. Etykieta jachtowa obejmowała m.in. odpowiednią odzież, sposób jedzenia i picia, komunikację między członkami załogi oraz zachowanie w portach i na wodzie. Dbałość o schludny wygląd jachtu oraz szacunek dla innych żeglarzy stały się istotnymi elementami etykiety jachtowej.
Obecnie ceremoniał morski i etykieta jachtowa są nadal ważne dla żeglarstwa, zarówno w marynarce wojennej, jak i w rekreacyjnym żeglowaniu. Chociaż niektóre zasady i praktyki mogą się różnić w zależności od regionu i kultury, istnieją pewne ogólne prawidłowości, które obowiązują na morzu i wokół jachtów. Przestrzeganie tych zasad jest nie tylko kwestią bezpieczeństwa, ale także szacunku dla innych żeglarzy, środowiska morskiego i długiej tradycji żeglugowej.
Zdjęcie: Kaur Martin on Unsplash
WYPOŻYCZENIE ŁÓDKI i MOTORÓWKI
W Polsce wypożyczenie żaglówki czy też motorówki bez posiadania patentu żeglarskiego, jak i motorowodnego – jest możliwe, jednak w tej kwestii występują pewne ograniczenia i wytyczne.
Przedstawimy przykłady jednostek oraz form czarterowania, które mogą być dostępne bez posiadania własnych uprawnień:
ŁÓDKI WIOSŁOWE – Wypożyczenie łodzi wiosłowych, takich jak kajaki, kajaki turystyczne, canoe czy rowery wodne, nie wymaga posiadania specjalnych uprawnień żeglarskich. Te jednostki pływające są zasilane siłą mięśni i nie wymagają silnika.
JACHT ŻAGLOWY ŚRÓDLĄDOWY – W Polsce istnieje kategoria jednostek pływających, znana jako „jachty śródlądowe”, które można wypożyczyć bez posiadania patentu żeglarskiego. Są to zwykle mniejsze jachty żaglowe, przystosowane do żeglugi na jeziorach i rzekach. Długość takich jachtów jest ograniczona do 7,5 metrów i mają one określone ograniczenia co do obszaru żeglugi.
JACHTY NA REJSACH ZE SKIPPEREM – Alternatywnie można rozważyć wypożyczenie żaglówki na organizowanym rejsie z profesjonalnym skipperem. W takim przypadku skipper, który jest doświadczonym żeglarzem i ma odpowiednie uprawnienia, będzie odpowiedzialny za prowadzenie jachtu i zapewnienie bezpieczeństwa podczas rejsu. Istnieje wiele firm i agencji żeglarskich w Polsce, które oferują takie usługi.
CZARTER Z INSTRUKTOREM – Niektóre firmy czarterowe oferują również usługę czarteru żaglówki wraz z doświadczonym instruktorem żeglarstwa. W takim przypadku instruktor będzie nam towarzyszył na pokładzie i udzielał wskazówek dotyczących żeglowania oraz lekcji praktycznych. To może być dobra opcja dla osób, które chcą zdobyć doświadczenie żeglarskie i jednocześnie wypożyczyć żaglówkę.
JACHTY MOTOROWE – Jachtami motorowymi bez patentu sternika motorowodnego można w Polsce poruszać się po akwenach z ograniczeniem mocy silnika do 10 kW (tj. 14 KM) lub o mocy silnika 75 kW (tj. 102 KM), jeśli ich prędkość maksymalna ograniczona jest konstrukcyjnie do 15 km/h, jak i do długości kadłuba 13 m.
ŁODZIE WYPOCZYNKOWE – Można wypożyczyć łodzie wypoczynkowe tzw. houseboat, a także małe motorówki, bez potrzeby posiadania własnych uprawnień. Jednak w takim przypadku mogą obowiązywać ograniczenia dotyczące mocy silnika lub obszaru żeglugi.
JACHTY ŻAGLOWE – Aby móc prowadzić jacht żaglowy o długości powyżej 7,5 metra, należy mieć odpowiednie uprawnienia. Są to patenty żeglarskie, które określają, na jakich wodach oraz jaką łodzią możemy kierować. Wydawane są przez Polski Związek Żeglarski dla jachtów żaglowych, Polski Związek Motorowodny i Narciarstwa Wodnego dla jachtów motorowych, jak i skuterów wodnych.
Szczegółowe przepisy dotyczące warunków korzystania z jednostek wodnych oraz wymaganych uprawnień znajdziecie w Rozporządzeniu Ministra Sportu i Turystyki z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie uprawiania turystyki wodnej (Dz. U. 2013. 460).
Zdjęcie: Mark Harpur on Unsplash
O CZYM WARTO PAMIĘTAĆ
Wymagania dotyczące uprawnień żeglarskich i motorowodnych mogą różnić się w zależności od konkretnych przepisów i lokalizacji. Dlatego zawsze warto skonsultować się z wypożyczalnią łodzi lub lokalnymi władzami żeglugowymi, aby uzyskać najświeższe informacje na temat wymagań dotyczących uprawnień żeglarskich lub motorowodnych w danym państwie.
Dodatkowo, nawet jeśli nie jest wymagany patent, zawsze warto mieć pewną wiedzę i doświadczenie w żeglowaniu, aby zapewnić bezpieczeństwo na wodzie sobie, a także innym jednostkom poruszającym się po akwenie. Znajomość zasad żeglugi, bezpieczeństwa oraz umiejętność obsługi jednostki pływającej są kluczowe dla udanego i bezpiecznego wypoczynku na wodzie.
Odbierając jacht z mariny przed wypłynięciem (motorowy czy żaglowy), istotne jest uzyskanie odpowiednich informacji i zapoznanie się ze szczegółami dotyczącymi jednostki, aby zapewnić bezpieczne i komfortowe żeglowanie.
ZANIM WYPŁYNIESZ
Do kluczowych informacji, które powinno uzyskać się od armatora, możemy zaliczyć:
Instrukcję obsługi jachtu – Poproś o instruktaż z obsługi jachtu, który powinien zawierać informacje na temat kluczowych systemów i urządzeń na pokładzie, takich jak silnik, układ sterowania, gaśnice, systemy elektryczne, systemy nawigacyjne itp. Dowiedz się, jak korzystać z poszczególnych elementów i jak działać w przypadku awarii lub sytuacji nadzwyczajnych.
Mapy żeglarskie i lokalne przepisy – Zapytaj o dostęp do map żeglarskich i informacji o lokalnych przepisach żeglugowych. Dowiedz się jak najwięcej o ograniczeniach i obszarach, na które należy zwrócić uwagę podczas żeglugi. Znajomość lokalnych przepisów i zasad bezpieczeństwa jest kluczowa dla uniknięcia problemów i zapewnienia bezpiecznej żeglugi.
Kontakt z armatorem w razie awarii – Zadbaj o stały kontakt z armatorem lub przedstawicielem firmy czarterowej, który może okazać się przydatny w razie awarii lub problemów technicznych. Warto mieć możliwość skontaktowania się z nimi w razie konieczności naprawy lub wsparcia technicznego podczas rejsu.
Sprzęt ratunkowy i bezpieczeństwo – Upewnij się, że dostarczono odpowiedni sprzęt ratunkowy i wyposażenie bezpieczeństwa na jacht. Przejrzyj zapasy ratunkowe, takie jak: ilość kamizelek ratunkowych dobranych rozmiarowo do załogi (dorośli i dzieci odpowiednio do wagi załogantów), koło ratunkowe, apteczki pierwszej pomocy oraz inne akcesoria, aby upewnić się, że są w dobrym stanie i kompletnie wyposażone (sprawdź stan i terminowość medykamentów i środków pomocy medycznej). Zwróć uwagę, gdzie znajduje się GRAB BAG (zgromadzone w jednym worku rzeczy, które będą potrzebne na wypadek konieczności opuszczenia jachtu. Należą do nich przedmioty ułatwiające przetrwanie, sprzęt do łączności i alarmowania, pomoce nawigacyjne, apteczka, woda i jedzenie). Pamiętaj, aby mieć do niego łatwy dostęp.
Informacje dotyczące trasy – Poproś o porady dotyczące rejonu żeglugi i sugerowanej trasy. Zapytaj o zalecane miejsca do cumowania, popularne atrakcje, ograniczenia żeglugowe, punkty nawigacyjne, głębokości wodne i wszelkie istotne informacje dotyczące planowanej trasy. Wiedza o niej pozwoli Ci zaplanować podróż i uniknąć potencjalnych niebezpieczeństw. Dowiedz się, czy są jakieś obszary, których należy unikać ze względów bezpieczeństwa, takie jak płycizny, skały czy miejsca o silnym prądzie.
Informacje dotyczące zaopatrzenia – pozyskaj informacje dotyczące zaopatrzenia jachtu. Dowiedz się, jak działa system wodny i sanitarny na jachcie. Zapytaj o dostęp do wody pitnej, miejsca, gdzie można zatankować paliwo oraz zdobyć inne niezbędne rzeczy, takie jak żywność, napoje i zapasy, których możesz potrzebować podczas podróży.
Warunki czarteru – omów i ustal dokładnie warunki czarteru jachtu, takie jak terminy, koszty, opłaty dodatkowe, polityka paliwowa, polityka odszkodowawcza itp. Upewnij się, że masz pełne zrozumienie i zgadzasz się na wszystkie zapisy umowy.
Przed wypłynięciem, dokładnie sprawdź stan jachtu w obecności armatora. Zanotuj wszelkie istniejące uszkodzenia lub awarie i poinformuj o nich, aby uniknąć późniejszych nieporozumień i ewentualnego obciążenia kosztami.
CO ZABRAĆ NA POKŁAD?
Planując wakacyjny rejs jachtem żaglowym lub motorowym, istotne jest odpowiednie przygotowanie i spakowanie niezbędnych rzeczy. Bez względu na to, czy jesteś doświadczonym żeglarzem, czy nowicjuszem, warto mieć listę rzeczy, które należy skompletować, aby zapewnić sobie komfort i bezpieczeństwo podczas podróży.
Poniżej przedstawiamy kilka ważnych przedmiotów, które powinny znaleźć się w twoim bagażu podczas rejsu:
• Przybory toaletowe (ręcznik, mydło, szampon, szczotka, pasta),
• Paszport i ewentualne wizy,
• Leki (sprawdzone), które regularnie się stosuje – medykamenty na przeziębienia np. witamina C, rutinoscorbin, polopiryna, wapno rozpuszczalne, tabletki od bólu gardła. Osoby przewlekle chore powinny wziąć zapas leków wystarczający na czas trwania rejsu,
• Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz ubezpieczenie NNW,
• Krem do opalania, nakrycie głowy do ochrony przed słońcem, okulary przeciwsłoneczne, strój kąpielowy,
• Ubrania dostosowane do różnych warunków pogodowych (może ktoś zdecyduje się na rejsy na północy kontynentu), letnie ubrania (zwiewne i nieobcisłe), kurtka i spodnie nieprzemakalne (sztormiak żeglarski lub inna odzież chroniąca od wiatru i deszczu), ciepła czapka, szalik oraz rękawiczki, przynajmniej dwa polary/swetry/ciepłe bluzy, termoaktywna bielizna: bluza i getry, kalosze, ciepłe, oddychające skarpety, obuwie sportowe na miękkiej niebrudzącej podeszwie (najlepiej wiązane), rękawiczki żeglarskie (skórzane bez palców),
• Książeczka Żeglarska (aby otrzymać wpis potwierdzający odbycie rejsu, ilość godzin, mil morskich, odwiedzone porty),
• Aparaty fotograficzne,
• Telefon komórkowy i ładowarkę (na jachtach jest napięcie 220 V), powerbanki,
• Latarki (w tym też tzw. czołówka z możliwością zmiany trybu światła na czerwone),
• Nóż lub scyzoryk żeglarski,
• Środki przeciw owadom. W zależności od miejsca, w którym będziesz żeglować, może być konieczne zabezpieczenie się przed owadami, takimi jak komary czy meszki. Upewnij się, że masz ze sobą odpowiednie środki odstraszające.
Bagaż należy spakować w worek żeglarski lub miękką torbę. Nie zaleca się plecaków ze stelażami oraz sztywnych walizek (na jachtach jest ograniczone miejsce do przechowywania).
SAMODZIELNY REJS – SPRAWNY ODBIÓR JACHTU (CHECK IN)
Jesteście w marinie (port jachtowy – mały lub średni port, a także wydzielona część portu tj. basen jachtowy przystosowany do przybijania, cumowania i postoju jachtów). Teraz szybko do biura charterowni, a później na jacht. Zanim wszystko porozkładacie – bagaże do mesy, siadacie w kokpicie i czekacie na naszych rodzimych mazurskich wodach, wybrzeża bałtyckiego – na bosmana lub jego odpowiednika (marinero), jeśli zdecydowaliście się rozkoszować urodą Adriatyku bądź innym obszarem Morza Śródziemnego, żeby zrobił szybki check in. I wypływamy, bo szkoda czasu, prawda?
Otóż nie. Po pierwsze – postaraj się zrobić check in sam na sam z bosmanem, bez załogi i bagaży na łódce. Jeśli nie w aucie, zostawcie bagaże na pirsie, a załoga niech uda się po zakupy rejsowe – to świetny sposób na przyspieszenie wypłynięcia i integrację.
Dlaczego sam na sam? Check in sprawniej pójdzie. Nie będziecie się potykać o torby, zakupy rejsowe. Wszystko musi mieć swoje miejsce i porządek. Lepiej zapamiętasz, gdzie są kamizelki ratunkowe, kiedy mignie pomarańczowy kolor w bakiście nieprzywalonej bagażami. Łatwiej też zauważysz uszkodzenia, jeśli jakiekolwiek są.
Weź do ręki smartfon i rób zdjęcia, gdy bosman pokazuje, co gdzie jest. Te wskazówki przydadzą się później przy omówieniu obsługi jachtu z załogą, a także przy zdaniu jednostki po wymustrowaniu.
Kolejna sprawa to daj wszystko opowiedzieć bosmanowi – pytania zadawaj, dopiero gdy skończy. Nie zapomnisz – dlatego notuj. Tak pójdzie sprawniej, uwierz – odpowiedzi na większość pytań, które zechcesz zadać, padną same, zanim skończy przekazywanie jachtu. Ty jesteś na tym jachcie pierwszy raz, on to robi co tydzień dla kilku, a czasami kilkunastu załóg i to od wielu lat.
Spytaj o pogodę na do widzenia, jeśli nie znasz akwenu. On więcej wie od Ciebie, ponieważ tu mieszka jest tzw. lokalsem. Zapytaj o zagrożenia, sugestie – to nie jest jego obowiązek, ale jego życzliwość i interes, żeby pomógł i żebyś sam nie wpakował się w tarapaty. Jeśli masz już plan na pierwszy nocleg – powiedz mu o tym, upewnij się, że to dobry pomysł. Pamiętaj, że może nie mieć czasu na dłuższe rozmowy, dlatego pytaj z rozsądkiem. Warto wcześniej zrobić sobie tzw. rachunek pytań, na które możesz nie znać odpowiedzi.
Choćbyś był – nie wiadomo jakim żeglarskim „asem” – to większość bosmanów/marinero, których osobiście poznałem, ma uprawnienia jachtowego sternika morskiego bądź kapitana jachtowego, a także licencję krajową państwa obcego, w którym gościcie np. Voditielj Brodice typu C, poświadczających wiele godzin spędzonych na wodach morskich i śródlądowych w różnych warunkach, niekiedy bardzo trudnych. Kurs i egzamin na tę licencję nie należą do łatwych. Bierz na poważnie jego rady.
Oni tam na wybrzeżu Adriatyku na przykład slipują jachty (wyciągają z wody) w czasie zimowej Bory (silny wiatr północny, chłodny, suchy i porywisty wiatr katabatyczny). Może osiągać bardzo duże prędkości, sięgające nawet do 200 km/h, co powoduje poważne zagrożenie dla żeglugi oraz bezpieczeństwa na wodzie. Wpływ Bory na życie ludzi jest znaczący. Wiatr ten może powodować poważne szkody w infrastrukturze, takie jak zerwane linie energetyczne i telekomunikacyjne, a także utrudniać żeglowanie, podróżowanie i transport. Potrafi wiać zwykle powyżej 100 km/h (rekord z 2003 roku w Sveti Rok to 304 km/h).
Dlatego nie staraj się zrobić na bosmanie wrażenia, opowiadając, jak długo żeglujesz, jakie masz licencje, czy osiągnięcia – on sam już wie o tobie więcej, niż chciałbyś mu powiedzieć. Jest dobrym obserwatorem.
Ostatnią rzeczą, o której powinniście pamiętać – gdyby wam bardzo spieszyło się z wypłynięciem – nigdy nie ponaglajcie sprzątaczy przed wejściem na jacht. Nie róbcie tego. Wiem, co mówię, ponieważ wielokrotnie widziałem, co potrafią po sobie zostawić załogi. Oszczędzę szczegółów – nie chodzi mi o wstręt, który zepsuje wam wakacje. Chodzi o szeroko pojęte nieczystości. Niech ekipa porządkowa najpierw zrobi swoją robotę. Wy sami pamiętajcie o zachowaniu porządku przy zdaniu jachtu czy łodzi. Pozostawicie po sobie dobre i miłe wrażenie, a przy tym zapewnicie sobie kolejny transfer na atrakcyjnych warunkach. Łódz staje się przez pewien czas waszym domem. Pamiętajcie o tym.
PODSUMOWANIE
Jachtowy styl życia wiąże się nierozerwalnie z bliskością natury. Akweny wodne są miejscem, gdzie człowiek spotyka się z niezmierzoną potęgą przyrody, więc poszanowanie środowiska naturalnego jest niezwykle istotne. Żeglarze i motorowodniacy powinni być świadomi wpływu swoich działań na wodne ekosystemy i minimalizować negatywny wpływ na środowisko. Nie wyrzucajcie nieczystości do wody.
Ponadto, taki styl promuje aktywny wypoczynek i zdrowy tryb życia. Żeglowanie to nie tylko siedzenie na pokładzie i podziwianie widoków, ale także możliwość uprawiania sportów wodnych, takich jak nurkowanie, surfing czy wędkowanie. To doskonała okazja do czerpania radości z aktywności na świeżym powietrzu.
Sporty wodne nieustannie się rozwijają, ale jedno pozostaje niezmienne – to uczta dla zmysłów, która łączy tradycję z nowoczesnością. To styl życia pozwalający na ucieczkę od codzienności i doświadczenie wyjątkowej przygody.
Pomyślnych wiatrów i stopy wody pod kilem.