Nowoczesne oględziny narzędziem pracy kryminalistyki
19.02.2024 • Paweł Sokalski
Dokładna analiza i badanie miejsca zdarzenia z udziałem technika kryminalistyki – to można powiedzieć, że najważniejsza i najistotniejsza czynność procesowa, dzięki której możliwe jest odkrycie wszelkich zmian, zjawisk oraz zabezpieczenie ważnych dla postępowania śladów, a także przedmiotów, które można następnie poddać dalszym specjalistycznym, laboratoryjnym badaniom. Rozwój nowoczesnych technologii ma dzisiaj olbrzymi wpływ na efektywność prowadzenia oględzin i badań kryminalistycznych. Są urządzenia, coraz nowsze, ale są też ludzie, biegli, eksperci, specjaliści, bez których zaangażowania – obsługa maszyn i dostępnych dzisiaj udogodnień w prowadzeniu oględzin oraz samo prowadzenie badań nie zawsze byłoby możliwe. To stały i niezmienny czynnik w kryminalistyce, ale jakże ważny i potrzebny.
Zdjęcia: archiwum prywatne Pawła Sokalskiego (LK KSP)
BADANIE MIEJSCA ZDARZENIA
Miejsce zdarzenia jest zbiorem informacji niezbędnych do rekonstrukcji czynności, które są sumą zmian w obiektywnej rzeczywistości. Zmiany te niewątpliwie mają związek z sytuacją wymagającą utrwalenia. Uwzględniając specyfikę procesowych oględzin – należy pamiętać, że czynności te polegają na zabezpieczeniu śladów kryminalistycznych w taki sposób, aby świadczyły o faktach, jakie zaistniały. Myślę, że to jest dominantą istnienia oględzin w procesie wykrywczym, ich rola jest stała i niezmienna. W procesie karnym kluczowym jest wykazanie faktów, tak więc w naszym przypadku nie ma mowy o innych wnioskach niż te, które opieramy na tym, co ujawnimy. Inną sprawą jest rozwój badania miejsca – tu kilkanaście lat to przeskok, o jakim nawet nie marzyłem, ale o tym później.
Zdjęcia: archiwum prywatne Pawła Sokalskiego (LK KSP)
EWOLUCJA
Rozwój współczesnego świata – w każdym aspekcie życia tego fizycznego i cyfrowego – wymusił na nas nowe podejście. Stare metody nadal są i będą wykorzystywane dla pewnej grupy przestępstw, takich jak np. te przeciwko zdrowiu i życiu. Niczym nowym jest fakt, że ludzi jest więcej i potencjał przestępczy też się zwiększył, przekraczając nie tylko granice terytorialne krajów, ale i świata cyfrowego. Zdarzenia mają charakter masowy, wcześniej nie słyszeliśmy o atakach nożowników w szkołach, nie mieliśmy doświadczeń ze składowaniem dużych ilości szkodliwych odpadów lub nie traktowaliśmy statków lotniczych jako powszechnie używanych środków transportu dla coraz liczniejszej grupy osób.
Duża ilość zdarzeń sprawiła, że nieuniknionym stała się praca w nowym środowisku urządzeń wykorzystywanych przez kryminalistykę. Nowe urządzenia pozwalają być proporcjonalnie efektywnym do oczekiwań społeczeństwa w zakresie czasu, ale także ilości obsługi zdarzeń.
W naszym Laboratorium Kryminalistycznym (LK KSP) nie odstajemy w tym zakresie od innych formacji w kraju, ale i na świecie. Współpracujemy nie tylko z prokuratorami i sądami, ale też uczelniami i przedstawicielami sektora prywatnego, mającymi na celu podnoszenie jakości czynności w przypadku zdarzeń o charakterze masowym.
Zdjęcia: archiwum prywatne Pawła Sokalskiego (LK KSP)
OZNACZANIE I GROMADZENIE ŚLADÓW KRYMINALISTYCZNYCH
Kwestia śladów zaczyna mieć coraz bardziej zautomatyzowany charakter. Obecnie używamy kodów QR i kodów kreskowych, które pozwalają sprawnie ewidencjonować same ślady, co pozwala generować wykazy dla prowadzących postępowania i na bieżąco informować, gdzie dany ślad się znajduje.
Założenie jest takie, aby „droga śladu” od miejsca zdarzenia, przez badania w LK do momentu trafienia do magazynu dowodów rzeczowych i śladów była przejrzysta i gwarantowała zachowanie procedur wykluczających niewykorzystanie materiału w sprawie.
Ważne jest, aby prowadzący sprawę po wprowadzeniu czynności przez technika kryminalistyki „powiązał” je z prowadzonym postępowaniem, co pozwoli na klarowne sprawdzenie – co przyniosły czynności oględzin i w jakim kierunku możemy pisać postanowienia o powołaniu biegłego w LK.
Zdjęcia: archiwum prywatne Pawła Sokalskiego (LK KSP)
NOWE TECHNOLOGIE A OGLĘDZINY MIEJSCA ZDARZENIA
Jeżeli chodzi o mnie, to na miejscu zdarzenia korzystam ze skanera 3D, który skraca czas oględzin o pomiary otaczającej rzeczywistości i samego miejsca zdarzenia. Utrwalenie w wirtualnej rzeczywistości pozwala na odtworzenie faktów nawet po zakończeniu czynności. Prędkość skanowania do 1 100 000 pkt/sek., zasięg skanowania od 0,3 m do 365 m, pole widzenia skanera 3200 w pionie/3600 w poziomie. Skaner po dołączeniu kamery ma też możliwość wykonania skanów termalnych, co przy wybuchach lub substancjach chemicznych ma znaczenie nie tylko dla bezpieczeństwa pracujących techników kryminalistyki, ale i dokumentowania procesu produkcji środków zabronionych prawem. Praca w ramach pomocy Ukraińcom w dokumentowaniu zbrodni wojennych z wiadomych przyczyn wymusiła na nas skrócenie czasu czynności, na co ten sprzęt świetnie pozwala.
Na miejscu oględzin zabezpieczamy ślady i przedmioty. Pomimo tego, że obowiązująca obecnie definicja śladu określa to, co zabezpieczamy przy użyciu metod i technik kryminalistycznych na miejscu zdarzenia, to dzięki posiadaniu nowoczesnego sprzętu możemy uniknąć niejednokrotnie późniejszego badania śladów. Z pomocą przy szybkich oględzinach przedmiotów przychodzi nam właśnie nowy sprzęt posiadany przez stołeczne laboratorium.
Posiadamy między innymi TrasoScan, który jest wielofunkcyjnym urządzeniem mającym zastosowanie w badaniach odcisków butów, palców i innych płaskich. Urządzenie to w bardzo krótkim czasie wykonuje szczegółowy skan materiału badawczego (w tym podeszew) dużych rozmiarów, bez konieczności poprawy graficznej, a badane obiekty (wielkości 66 x 49 mm) można na żywo wyświetlać na ekranie. Panele LED i zastosowanie próżni gwarantują: idealne doświetlenie badanego materiału, wizualizację ukrytych śladów poprzez luminescencję oraz pełne skanowanie odwzorowań bez odbicia światła i zniekształceń powierzchni. Zintegrowany program LUCIA Forensic umożliwia szybkie ustawienie skanowania i zapisania ustawień, aby były powtarzalne. Urządzenie jest tak skonstruowane, aby zadania były proste do wykonania, z możliwością raportowania, pomiarów, adnotacji i porównań.
Zdjęcia: Tomasz Oleszczuk WKS KSP
Dzięki rozwojowi nowych technologii w genetyce sądowej w badaniach kryminalistycznych – możemy zauważyć szerokie wykorzystanie nowoczesnych metod identyfikacji genetycznej człowieka. Proces ten rozpoczął się z chwilą odkrycia markerów STR. Ten typ markera idealnie wpisuje się w zapotrzebowanie kryminalistyki. Markery te nie kodują żadnych cech fenotypowych widocznych na zewnątrz, natomiast dzięki wysokiej polimorficzności różnicują osoby w populacji ludzkiej.
Po zabezpieczeniu na miejscu wyłamanych wkładek – badamy je w najnowocześniejszym mikroskopie porównawczym do badań mechanoskopijnych o bardzo wysokiej jakości i rozdzielczości. Do tej pory nielicznie spotykany w policyjnych laboratoriach.
Korzystamy również z chromatografów gazowych do badania wszelkich substancji chemicznych oraz 24 kapilarnego analizatora genetycznego, który pozwala nam w ciągu około 45 minut przeanalizować 24 próbki dowodowe i porównawcze. Jesteśmy jedynym policyjnym laboratorium posiadającym tego typu urządzenie, które pozwala nam analizować jednocześnie taką ilość próbek, która tygodniowo jest analizowana w innych laboratoriach.
Zdjęcia: archiwum prywatne Pawła Sokalskiego (LK KSP)
Tak jak wcześniej wspomniałem – miejsce oględzin przeniosło się też do świata „cyber”, bo to tam nasi najlepsi specjaliści zabezpieczają teraz ślady działalności przestępców przy użyciu zupełnie innych technik zabezpieczenia dowodów niż te, które najbardziej kojarzymy z kryminalistyką. Pracownia Badań Informatycznych to bez wątpienia kryminalistyka w nowym wydaniu, która pozwala przeprowadzić badania sprzętu komputerowego i urządzeń peryferyjnych. Pozwala też ustalić przeznaczenie urządzeń informatycznych, ich sprawności oraz zawartości ich pamięci, analizować zawartości cyfrowych nośników danych.
JAKA BĘDZIE PRZYSZŁOŚĆ? POTRZEBNE SĄ ROZWIĄZANIA
Jeśli chodzi o obsługę miejsca zdarzenia, to na rynku pojawia się wiele możliwości ukierunkowanych na obrazowanie miejsca zdarzenia. Skanowanie i drukowanie śladów, przesyłając plik z miejsca zdarzenia – jest nowym i ciekawym kierunkiem przy zachowaniu odpowiednich procedur i raportów sum plików. Samo skanowanie miejsc zdarzeń sprzętem, który posiadamy w KSP, nie jest już tak bardzo wyjątkowe. Takie rozwiązania mają już inne komendy wojewódzkie, które inwestując w techników kryminalistyki – dokonują zakupów nowszych skanerów, dronów i pojazdów. W KSP posiadamy jeden, ponad dziesięcioletni, wysłużony ambulans kryminalistyczny. I nie ukrywam, że chcielibyśmy doczekać się nowego pojazdu. To na pewno poprawiłoby nie tylko naszą mobilność, ale też pozwoliłoby jeszcze bardziej unowocześnić prowadzenie czynności podczas obsługi zdarzeń.
Wybiegając w przyszłość, jestem pełen optymizmu, traktując kryminalistykę w ujęciu multidyscyplinarnej dziedziny nauki. Technika kryminalistyczna rozwija się, nowe metody obrazowania i utrwalania miejsca zdarzenia powstają w coraz to nowych teoriach. Laboratoria dostają nowy sprzęt, powstają nowe metody badawcze, które są bardziej czułe i pozwalające skrócić czas oczekiwania na opinię.
Nie ukrywam, że w tym technologicznym pędzie i wspieraniu oględzin oraz badań kryminalistycznych – potrzebne są też zmiany w funkcjonowaniu i postrzeganiu jakże ważnej pracy techników kryminalistyki. Uważam, że brak istotnych zmian w komórkach techniki kryminalistycznej (nieopracowanie statusu komórek i ich podległości) i brak modernizacji systematycznie likwiduje zainteresowanie pracą w samym miejscu zdarzenia, gdzie potrzebni są ludzie posiadający wiedzę z zakresu śladów każdej kategorii (chemii, biologii, mechanoskopii, daktyloskopii, balistyki, pirotechniki, dokumentów, technik audiowizualnych i innych specjalizacji, za które odpowiadają poszczególni eksperci laboratoriów).
Pamiętajmy i weźmy to pod uwagę, że osoby na miejscu zdarzenia muszą radzić sobie ze stresem i odpowiedzialnością za szeroką działkę, jaką są ślady i dokumentacja (protokół, foto/video, skan 3D), presja czasu i otoczenia oraz to, co najważniejsze – muszą odpowiadać za bezpieczeństwo na miejscu zdarzenia, nie mówiąc o warunkach atmosferycznych, pracują przecież całą dobę w każdych warunkach pogodowych.
Pracę technika kryminalistyki trzeba chronić i zadbać o jej zaplecze, aby była atrakcyjna dla potencjalnych kandydatów i nie powodowała odpływu fachowców w tej dziedzinie. Właściwe rozwiązania prawne w zakresie podwyższenia emerytury, dostępność urlopów szkodliwych dla techników kryminalistyki za pracę w nieprzewidywalnych warunkach, szczególnie uciążliwych fizycznie i psychicznie to ważne zmiany, których rozwijanie i wprowadzania spowoduje, że technicy kryminalistyki nie będą odchodzić do innych komórek w Policji.
Śledząc średnią stażu służby osób pracujących w komórkach techniki kryminalistycznej – prawdopodobne jest, że w niedalekiej przyszłości to właśnie laboratoria kryminalistyczne będą zapewniały zespoły ekspertów do prawidłowego zabezpieczenia miejsca zdarzenia i zebrania śladów.
Dlatego potrzeba wprowadzania zmian jest według mnie racjonalna i warta zainteresowania.
WAŻNI SĄ LUDZIE
Bez dwóch zdań. Nie bez powodu w artykule zamieściłem zdjęcia przedstawiające nie tylko sprzęt, ale też ludzi. Przy TrasoScanie nadkom. dr Sylwia Kluska-Kaczmarek. Urządzenie do izolacji magnetycznej DNA prezentuje mł. asp. Krzysztof Ochnik, mikroskop – najbardziej doświadczony mechanoskop LK KSP podinsp. Marek Woźniak, przy chromatografie gazowym mamy st. post. Sylwię Nowak, a przy stanowisku do badań informatycznych Anetę Kuleszę-Chojnacką.
Tak, tym czynnikiem są ludzie, tu w laboratorium i wszyscy technicy kryminalistyki pracujący w naszym garnizonie. Ich praca jest nieoceniona, ich doświadczenie i umiejętności pozwalają jeszcze bardziej korzystać z najnowszych osiągnięć technologicznych.
Poza LK KSP nie mamy niestety komórki na wzór większych miast w Polsce lub nawet niewielkich komend miejskich, gdzie od lat z powodzeniem funkcjonują wydziały techniki kryminalistycznej. Jako „stolica” mamy do czynienia z najbardziej niespotykanymi i często złożonymi w czynnościach zdarzeniami i to dzięki technikom kryminalistyki oraz ekspertom z Laboratorium Kryminalistycznego udaje nam się efektywnie łączyć miejsce z nowoczesnym sprzętem w LK.
Proces oględzin zaczyna się na miejscu zdarzenia i kończy w laboratorium. Tylko ludzie pełni pasji są w stanie zapewnić najbardziej optymalny poziom obsługi na miejscu zdarzenia.