MAYDAY! MAYDAY! MAYDAY!

22.03.2024 • Maciej Stankiewicz

W świecie komunikacji na wodzie jedno słowo może stanowić różnicę między ratowaniem życia a katastrofą. Choć dla wielu osób zwrot „Mayday” może być jedynie skojarzeniem z muzycznym festiwalem – ważne jest zrozumienie, że jego znaczenie wykracza daleko poza brzmienie muzyki. To przede wszystkim kluczowy sygnał, który ratuje ludzkie życie. W tym materiale przyjrzymy się najważniejszym komunikatom nadawanym przez jednostki pływające za pomocą radiostacji oraz ich roli w bezpiecznej żegludze.

Zdjęcie: alexeyzhilkin on Freepik

Wkrótce wodniacy rozpoczną tegoroczny sezon na wodzie. Jedni za sterami łodzi motorowych, inni pod żaglami. Na łamach Stołecznego Magazynu Policyjnego będziemy poruszać tematy związane z bezpieczeństwen nad wodą i na wodzie. Zaczniemy już teraz od tego, jak ważna jest umiejętność poprawnego wzywania pomocy i związanego z tym przekazywania informacji dla służb ratunkowych, a także jakie urządzenia są przydatne między innymi do podania właściwej pozycji potrzebującej pomocy jednostki.

KRÓTKA PODRÓŻ W CZASIE

Jak radzili sobie ludzie morza, marynarze, rybacy, żeglarze kiedyś? Otóż jedni strzelali z dział, chcąc zostać usłyszanym, drudzy wieszali białą flagę, bądź w inny sposób sygnalizowali swoją obecność na wodzie. Później przyszła era semafora. I w końcu jeden człowiek, w 1923 roku, a był nim Frederick Stanley Mockford, pierwszy raz użył słowa MAYDAY. Stworzone przez niego nazewnictwo przetrwało do dziś. Kiedy tylko rozlega się w eterze, służby ratownicze ruszają do akcji, aby pomóc tym, którzy znaleźli się w trudnym położeniu i potrzebują natychmiastowej pomocy.

EWOLUCJA KOMUNIKACJI NA FALACH RADIOWYCH

Od momentu, gdy pierwsze jednostki pływające wyruszyły na nieznane wody, komunikacja była kluczowym elementem ich bezpiecznej żeglugi. Jednak to dopiero wynalazek radiostacji na statkach przyniósł przełom w sposobie, w jaki jednostki pływające łączą się z resztą świata. Pierwsze próby komunikacji radiowej na morzu miały miejsce pod koniec XIX wieku. Radiotelegraf był pionierskim środkiem łączności umożliwiającym jednostkom przekazywanie sygnałów morskich na dużą odległość.

Podczas I i II wojny światowej radiostacje na jednostkach pływających odgrywały kluczową rolę w wymianie informacji, strategii i koordynacji działań floty. Po wojnie wprowadzono międzynarodowe standardy komunikacji morskiej, co umożliwiło jednolite zrozumienie komunikatów między jednostkami pływającymi różnych państw. W ostatnich dziesięcioleciach radiostacje stały się nowoczesnymi systemami cyfrowymi i satelitarnymi. Dzisiaj to umożliwia bardziej zaawansowaną, niezawodną i efektywną łączność.

Obecnie radiostacje na jednostkach pływających nie tylko umożliwiają wymianę informacji, ale także pełnią ważną funkcję w zapewnianiu bezpieczeństwa poprzez monitorowanie komunikatów alarmowych i udzielanie pomocy w sytuacjach awaryjnych, jak i pogodowych.

W celu zwiększenia świadomości na temat skutecznej komunikacji radiowej na wodzie – organizowane są kursy szkoleniowe dla żeglarzy i motorowodniaków. Zajęcia te obejmują zarówno korzystanie z radiostacji, jak i znajomość ważnych komunikatów. W żegludze śródlądowej, jak i morskiej, uprawnienia radiokomunikacyjne regulowane są prawnie. W Polsce na przykład za przeprowadzanie egzaminów zawodowych w tej dziedzinie odpowiedzialny jest Urząd Komunikacji Elektronicznej (UKE). Do obsługi radiostacji w żegludze śródlądowej, jak i morskiej – wymagane jest posiadanie odpowiednich świadectw i certyfikatów. Użytkownicy radiostacji muszą także spełniać kryteria określone w przepisach krajowych. W takich zdarzeniach ważna jest znajomość działania środków radiokomunikacyjnych, a w przypadku niektórych certyfikatów – ich okresowa aktualizacja.

ŚWIATOWY MORSKI SYSTEM ŁĄCZNOŚCI ALARMOWEJ I BEZPIECZEŃSTWA

GMDSS (ang. Global Maritime Distress and Safety System) jest to system powiązanych ze sobą rozwiązań radiokomunikacyjnych mających na celu skrócenie do minimum czasu potrzebnego na zareagowanie i wysłanie sygnału alarmowego w przypadku zaistnienia niebezpieczeństwa zagrażającego jednostce lub osobom na niej przebywającym. Umożliwia on również lokalizację miejsca katastrofy oraz wskazanie pozycji ocalałych osób. Stosowanie tego rozwiązania zwiększa szansę odbioru sygnału alarmowego przez służbę poszukiwania i ratownictwa na morzu, jak i w strefach przybrzeżnych.

HIERARCHIA KOMUNIKATÓW – KIEDY I JAK ICH UŻYĆ?

MAYDAY – komunikaty poprzedzone tym wezwaniem mają najwyższy priorytet. Jeśli ktoś nadaje to wezwanie, będąc w niebezpieczeństwie, obligatoryjnie muszą zamilknąć wszelkie rozmowy. Skupiamy się na nasłuchu. Łączność w niebezpieczeństwie prowadzi się wyłącznie wtedy, gdy istnieje zagrożenie życia. Taki komunikat może być podany jedynie z upoważnienia kapitana bądź osoby odpowiedzialnej za jednostkę.

Takie wezwanie składa się z dwóch części:

Wywołania w niebezpieczeństwie:

• MAYDAY, MAYDAY, MAYDAY (wypowiedzianego/nadanego trzykrotnie),
• TU lub (ang. THIS IS…),
• Nazwa jednostki (np. GALAR II) wypowiedzianego/nadanego trzykrotnie.

Zawiadomienie o niebezpieczeństwie:

• MAYDAY,
• Nazwa jednostki lub sygnał wywoławczy,
• Pozycja geograficzna, w jakiej się znajduje,
• Godzinę określenia pozycji, jeśli nie jest aktualna,
• Informację o rodzaju zagrożenia i rodzaju oczekiwanej pomocy,
• Inne ważne informacje, które mogą ułatwić akcję ratunkową.

PAN PAN PAN – od tych komunikatów ważniejsze jest tylko MAYDAY.

ŁĄCZNOŚĆ DLA ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA

Wyróżniamy dwa rodzaje komunikacji dla zapewnienia bezpieczeństwa, poprzedzoną sygnałem ponaglenia PAN PAN PAN oraz poprzedzoną sygnałem ostrzegawczym SECURITE. Łączność poprzedzona sygnałem ponaglenia można realizować wyłącznie za zgodą kapitana statku. Nadanie sygnału ponaglenia wskazuje, że stacja wywołująca ma do przekazania bardzo pilną wiadomość dotyczącą bezpieczeństwa ludzi lub jednostki. Wywołanie i sama wiadomość mogą być w całości przekazywane na kanale 16.

Jeżeli wiadomość jest długa lub dotyczy porady medycznej, powinna być przekazana na wskazanym przy wywołaniu kanale roboczym. Sygnał PAN PAN PAN nadaje się tylko przy wywołaniu, dalszą korespondencję prowadzi się na zasadach ogólnych.

Sygnał ostrzegawczy składający się z trzykrotnie wypowiedzianego słowa SECURITE informuje, że nadaje wiadomość zawierającą ważne ostrzeżenie nawigacyjne lub meteorologiczne.

Łączność ogólna jest to tzw. komunikacja prywatna w celu zgłoszenia wejścia do portu lub w celu dokonania odprawy granicznej. Zdarza się często, że spotykając inne jednostki pływające w naszej okolicy – pytamy: dokąd płyną? Prowadząc taką korespondencję publiczną, należy stosować się do kilku zasad, z których najważniejszą jest niezakłócanie prowadzonych rozmów i zwyczajnie nierozmawianie o sprawach nieistotnych.

Najczęstszym sposobem komunikacji pomiędzy jachtami a stacjami brzegowymi, kapitanatami portów, Strażą Graniczną itp. są radiostacje VHF. Dla ułatwienia korzystanie z tak zwanej UKF-ki zakres częstotliwości, na jakich pracują, podzielony jest na kanały od 1 do 28 i od 60 do 88.

CERTYFIKATY – GDZIE MAJĄ ZASTOSOWANIE?

IWC (Inland Waterways Certificate) – stanowi kluczowy dokument potwierdzający kwalifikacje operatora jednostek pływających na śródlądowych drogach wodnych. To ważny element zapewniający, że osoba zajmująca się prowadzeniem jednostki na tych szlakach – ma odpowiednią wiedzę i umiejętności. IWC jest międzynarodowym systemem klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych, obejmującym zarówno rzeki, kanały, jak i jeziora.

Świadectwo operatora jest konieczne dla tych, którzy chcą pełnić funkcję kierownika technicznego jednostki na tych szlakach, zapewniając bezpieczeństwo nawigacji oraz przestrzeganie przepisów żeglugi śródlądowej. Zarządzając transportem towarów, czy też pasażerów, jest to niezastąpiony dokument potwierdzający wysoką jakość obsługi i bezpieczeństwa podczas podróży.

SRC (Short Range Certificate) – to świadectwo operatora łączności bliskiego zasięgu – uprawniające do obsługi urządzeń radiowych wykorzystujących częstotliwości i techniki stosowane w GMDSS na jednostkach pływających niepodlegającym przepisom Konwencji SOLAS, na obszarze morza A1. To obszar będący około 20 do 30 mil morskich w zasięgu co najmniej jednej stacji brzegowej VHF, zapewniający skuteczną łączność alarmową.

LRC (Long Range Certificate) – świadectwo operatora łączności dalekiego zasięgu – uprawniające do obsługi urządzeń radiowych stosowanych w GMDSS na statkach morskich niepodlegających przepisom Konwencji SOLAS, poruszających się na wszystkich obszarach żeglugi.

W związku z tym, jeżeli planujesz przyszłe przygody na wodach, inwestycja w uzyskanie świadectwa IWC, SRC lub LRC staje się dobrym krokiem w kierunku bezpiecznej żeglugi. To nie tylko wymóg formalny, ale przede wszystkim dowód odpowiedzialności i gotowości do skutecznego reagowania na różne sytuacje, jakie mogą się wydarzyć na wodzie.

Zdjęcie: Leszek Siuda

URZĄDZENIA WSPOMAGAJĄCE PRACE POKŁADOWE – BEZPIECZNA ŻEGLUGA

NAVTEX – urządzenie działające z pomocą fal radiowych do odbioru informacji o pogodzie, ostrzeżeń nawigacyjnych oraz innych wiadomości o bezpieczeństwie. Informacje takie pojawiają się bezpośrednio na ekranie urządzenia lub są drukowane. W zależności od warunków atmosferycznych i ukształtowania terenu – wiadomości odbierane są na odległość do 300 mil.

EPIRB (Emergency Position Indicating Radio Beacon) – radiopława jest urządzeniem, którego zdaniem jest alarmowanie o niebezpieczeństwie oraz określeniem pozycji statku w niebezpieczeństwie. Jest ona urządzeniem samopławnym i jest uruchamiana automatycznie poprzez zwalniak hydrostatyczny w momencie zanurzenia na głębokości od 1,5 do 4,0 m. Każde z tych urządzeń ma oczywiście możliwość uruchomienia ręcznego, a czas jego pracy wynosi 48 godzin. Informacje, jakie przesyła drogą radiową – to: rodzaj jednostki, nazwa państwa, numer identyfikacyjny radiopławy, wiadomość o niebezpieczeństwie, a także pozycję geograficzną.