Fotografia kryminalistyczna w Policji - ujęcie praktyczne

19.04.2024 • Paweł Sokalski

Fotografia w technice kryminalistycznej ma istotne wręcz znaczenie. Fotografią dokumentujemy oględziny, ślady, a także szereg innych czynności, które możemy prowadzić w ramach postępowania przygotowawczego. Wykonanie zdjęcia w odpowiednim momencie, niekiedy pod presją upływającego czasu, podczas prowadzonych oględzin, do tego z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności związanych zarówno z obsługą aparatu fotograficznego, jak i powiązanie tego z charakterem prowadzonych czynności, to ważny aspekt nie tylko dokumentowania śladu bądź czynności, ale dopełnienie istotnej kwestii zabezpieczenia ważnego dla sprawy dowodu. Nie wszystko bowiem da się dokładnie opisać, jednak dobre zdjęcie, właściwe zresztą – potrafi to skutecznie uzupełnić. Takie zdjęcie potrafi oddać ważne dla procesu dowodowego i dalszego wnioskowania – szczegóły, nie tylko samego śladu, ale też jego otoczenia i warunków, w jakich został ujawniony i zabezpieczony, a także w późniejszym okresie, kiedy jest opisywany, bądź poddawany badaniom i analizie. Samo zdjęcie może już wiele pokazać. Dlatego tak ważna jest fotografia kryminalistyczna. W tym artykule przybliżymy czytelnikom, jak praktycznie wykonywać fotografię kryminalistyczną na przykładzie różnych śladów oraz sytuacji, kiedy czas gra też ważną rolę.

Zdjęcia: Kamil Daniłowicz

OGLĘDZINY W PRAWIE

Zgodnie z art. 207 § 1 k.p.k. organy ścigania w razie konieczności dokonują oględzin miejsca zdarzenia. Oględziny te są czynnością procesową, składową postępowania przygotowawczego, w ramach której dokonuje się zabezpieczenia śladów kryminalistycznych i przedmiotów. W pierwszym ujęciu i zgodnie z art. 303 k.p.k. oględziny można przeprowadzić po wszczęciu postępowania przygotowawczego.

O CZYM POWIEMY

W niniejszej publikacji zajmiemy się drugą możliwością, a mianowicie sytuacją, gdy niezbędne jest bezzwłoczne przystąpienie do czynności oględzin, ponieważ upływający czas od zdarzenia doprowadza do utraty dowodów. Taką możliwość daje nam art. 308 § 1 k.p.k., który zezwala na odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 303 k.p.k. Pierwszy artykuł zostanie poświęcony fotografii kryminalistycznej w Policji, ale w ujęciu praktycznym, czyli takim, który dyktowany jest rzeczywistą sytuacją w miejscu zdarzenia.

PODZIAŁ ZDJĘĆ i PRZYKŁADY

Zdjęcia najczęściej dzielimy na:

• orientacyjne – utrwalające miejsce oględzin w otaczającej przestrzeni, wykonujemy je w części wstępnej jako pierwsze, zaraz po zapoznaniu się z charakterem zdarzenia. Zdjęcia te mają za zadanie zlokalizowanie samego miejsca w otaczającej przestrzeni zaistniałej sytuacji (np. numer domu, mieszkania, na drodze słupki hektometryczne), co może pomóc w ocenie wybrania miejsca przez sprawcę, ocenie prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia lub dalszych wniosków i decyzji mających wpływ na przebieg postępowania. Zdjęcia wykonujemy standardowym obiektywem (18-55mm). W celu osiągnięcia zamierzonego celu istotne jest, aby na zdjęciach znalazły się stałe punkty odniesienia, które pozwolą nam dalej eksplorować materiał poglądowy, adekwatnie do stosowanej reguły Techników Kryminalistyki, czyli od ogółu do szczegółu – pozwala ona, aby odbiorca w uporządkowany sposób zapoznał się z miejscem, ujawnionymi śladami i przedmiotami. Zdjęcia orientacyjne mogę też być wykonane za pomocą techniki panoramicznej, która pozwala na połączenie kilku ujęć w jedno zdjęcie. Zdjęcia te wykonujemy standardowym obiektywem (18-55mm) na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega na wykorzystaniu automatycznej funkcji aparatu, drugi na zastosowaniu statywu i wykonaniu kolejnych ujęć o tych samych parametrach i połączeniu ich w jedną całość już na etapie tworzenia tablicy poglądowej, zdjęcia panoramiczne dzielimy dalej na panoramy liniową (równoległą) i obrotową.

Przykład nr 1: Zdjęcie orientacyjne

• sytuacyjne – utrwalające położenie śladów w miejscu zdarzenia i względem siebie, niejednokrotnie jest to odtworzenie drogi przejścia sprawcy, choć najczęściej uzależnione są od samego zdarzenia – czy jest to włamanie, miejsce pożaru, czy też wypadku drogowego. Wykonane po fazie statycznej, po rozmieszczeniu numerków i strzałek lub innych wskaźników kryminalistycznych, zaznaczeniu kredą, wykonujemy je standardowym obiektywem (18-55mm). Należy pamiętać o wykonaniu ujęć z różnych stron, najlepiej przeciwległych, tak aby ująć wszystkie szczegóły.

Przykład nr 2: Zdjęcie sytuacyjne

• szczegółowe – przedstawiające ślady kryminalistyczne i przedmioty wraz z numerem i skalówką. Robione standardowym obiektywem (18-55mm) z numerem i skalówką na tej samej wysokości co płaszczyzna fotografowana. Ślad lub przedmiot fotografujemy w taki sposób, aby utrwalić jego cechy charakterystyczne, nie ma określonej ilości zdjęć, ale zasadą jest, że na wszystkich zdjęciach ma znajdować się skalówka i numer.

Przykład nr 3: Zdjęcie szczegółowe granat

Przykład nr 4: Zdjęcie szczegółowe granat

W praktyce kryminalistycznej jako zasadę przyjęto, że jeżeli zdecydujemy się już na wykonanie zdjęć, które oczywiście nie są obligatoryjne, to robimy zdjęcia wszystkich śladów kryminalistycznych i przedmiotów w miejscu ich ujawnienia przed zabezpieczeniem ich innymi metodami, czego nie należy mylić z techniką ujawniania np. proszkiem daktyloskopijnym.

Fotografując – przykładamy skalówkę i numer, który dobieramy do wielkości śladu tak, aby zdjęcie było prawidłowo wykadrowane. W centralnym miejscu ma znajdować się ślad kryminalistyczny/przedmiot pozostający w naszym zainteresowaniu, jego cechy charakterystyczne oraz podłoże, na którym się znajduję (bardzo istotne jest to w przypadku daktyloskopii i traseologii). Zdjęcia nie mogą być wykonane pod kątem.

Fotografowane obiekty z różnej kategorii ślad kryminalistyczny/przedmiot mają swoje cechy charakterystyczne, które należy umieścić na zdjęciach tak, aby oddawały jak najwięcej informacji możliwych do wykorzystania w postępowaniu. W przypadku daktyloskopii, gdy zdjęcie stanowi jedyny sposób zabezpieczenia śladu, najlepiej wykonać zdjęcie makroskopowo, które będzie zawierać jak najwięcej cech śladu (skala 1:1), osobiście używam statywu, który ułatwia wykonanie ujęcia.

Zdjęcia zwłok, poza uregulowaniami prawnymi określonymi w Zarządzeniu nr 48 KGP z 28.06.2018 roku w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osoby zaginionej oraz postępowania w przypadku ujawnienia osoby o nieustalonej tożsamości lub znalezienia nieznanych zwłok, oraz szczątków ludzkich (z późn. zmian.), które obligatoryjnie nakazuje nam wykonanie zdjęć, gdzie w § 56 wyraźnie mamy wskazany obowiązek wykonania dokumentacji fotograficznej, po oczyszczeniu zwłok, a przed ich otwarciem, to w cytowanym zarządzeniu mamy rzeczowy opis czynności w miejscu ujawnienia zwłok i tak w § 53.1 ust. 2 opisany jest sposób konkretnych ujęć, które muszą znaleźć się w dokumentacji z miejsca ujawnienia zwłok.

Zdjęcia te należy wykonać z uwzględnieniem czterech ujęć głowy (prawy profil, widok twarzy z przodu, półprofil prawy, półprofil lewy), zdjęć sylwetki, zdjęć lewej małżowiny usznej oraz zdjęć ze szczególnym uwzględnieniem cech charakterystycznych, w tym blizn, tatuaży, znamion itp., z uwzględnieniem fotografii skalowej.

Przed wykonaniem zdjęć zwłok do celów identyfikacyjnych wskazane jest, aby głowę i twarz doprowadzić do wyglądu zbliżonego do stanu przed śmiercią. Zwłoki fotografuje się w odzieży, w jaką były ubrane, a w przypadku, gdy zwłoki były bez odzieży, do fotografii przykrywa się je, pozostawiając od ramion odsłonięte.

Przykład nr 5: Zdjęcie szczegółowe daktyloskopia

Ślady stóp i obuwia, środków transportu i pozostałe traseologiczne wykonujemy w kilku ujęciach z numerkiem i skalówką i w różnym świetle kątowym. Skalówka musi być widoczna (chodzi o podziałki na skalówce) na poziomie śladu, tak samo jak numerek.

Ślady kół robimy, używając techniki panoramy liniowej. Przy fotografowaniu śladów środków transportu wskazane jest wykonanie ujęcia rozstawu opon.

Przykład nr 6: Zdjęcie szczegółowe traseologia

Fotografowanie śladów mechanoskopijnych wymaga użycia skalówek z podziałką milimetrową i wykonania fotografii makro, najlepiej wykonać je w kilku ujęciach światła kątowego latarki.

Przykład nr 7: Zdjęcie szczegółowe mechanoskopia

Przykład nr 8: Zdjęcie szczegółowe mechanoskopia

Fotografowanie śladów krwi podobnie, jak wcześniej – wykonujemy przy wykorzystaniu skalówek. Wstępnie fotografujemy wytypowany obszar oznaczony jako ślad, następnie kolejne wskazane plamy substancji utrwalając ich skalę, numer i kształt, co pozwoli na dokumentowanie mechanizmu powstania plam krwawych.

Przykład nr 9: Ślad nr 13/1

Przykład nr 10: Kalkulacja trajektorii lotu

Zdjęcia śladów użycia broni jak zawsze ze skalówką. Jeśli są to przestrzeliny to z dwóch stron. Dobrze jest w dokumentacji ująć kolejne miejsca toru lotu pocisku przy użyciu sondy balistycznej (sam używam patyków od balonów).

W przypadku zwłok, zdjęcia z sondą balistyczną warto wykonać na sekcji zwłok, jeżeli oczywiście wyrazi na to zgodę prokurator. Jeśli mamy w dyspozycji kamerę z możliwością robienia zdjęć w poczerwieni, to warto je wykonać, mamy wtedy klarowną informację, czy znajdują się na miejscu ziarna prochu, które potem możemy zabezpieczyć.

Zdjęcia łusek, samej broni robimy z zachowaniem ogólnych zasad fotografii kryminalistycznej, przy czym dokładniejsze zdjęcia robimy w identyczny sposób jak śladów mechanoskopijnych.

Przykład nr 11: Zdjęcie szczegółowe przestrzeliny

Dokumentacja techniczna, dołączona do protokołu oględzin, szczególnie odkąd korzystamy z cyfrowego zapisu, aby uznana była uznana za kompletną, musi spełniać też warunki określone w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 stycznia 2017 r. w sprawie utrwalania obrazu lub dźwięku dla celów procesowych w postępowaniu karnym.

Cytowany powyżej akt zawiera informacje o obowiązku załączania do materiału poglądowego odbitek pozytywowych, a w przypadku fotografii cyfrowej indeksu zdjęć, ale takiego, który zawiera widoczne zdjęcia, a nie rozmazane miniaturki.

Osobiście zalecam umieszczanie wszystkich zdjęć w materiale poglądowym, wykluczy to zbędne pytania po sprawdzeniu numeru zdjęcia w wydruku sum kontrolnych. Z doświadczenia wiem, że poza sumami nośnika pierwotnego i wtórnego warto zrobić raport weryfikacji sum, który potwierdza prawidłowe wykonanie czynności kopiowania.

Teraz przedstawię przykłady wypełniania metryk pierwotnej i wtórnej oraz sposobu opisywania koperty.

PRZYKŁAD WYPEŁNIENIA METRYKI PIERWOTNEJ (nr 12):

Zdjęcie: Metryka pierwotna str.1

Zdjęcie: Metryka pierwotna str.2

PRZYKŁAD WYPEŁNIENIE METRYKI WTÓRNEJ (nr 13):

Zdjęcie: Metryka wtórna str.1

Zdjęcie: Metryka wtórna str.2

PRZYKŁAD SPOSOBU OPISANIA KOPERTY (nr 14):

Zdjęcie: Opis koperty

Tymczasem wszystkich zainteresowanych, chcących bardziej zgłębić wiedzę dotyczącą wykonywania zdjęć sygnalitycznych, odsyłam do załącznika nr 6 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 sierpnia 2018 roku w sprawie przetwarzania danych przez Policję, w którym zostały dokładnie opisane warunki techniczne i sposoby wykonywania zdjęć sygnalitycznych oraz zdjęć zwłok.

Zapewne słusznie można zauważyć, że akt ten jest uchylony, jednak do tej pory nie ma nowego załącznika opisującego warunki techniczne i sposoby wykonywania zdjęć sygnalitycznych.

ZNAJOMOŚĆ SPRZĘTU I TECHNIKA ROBIENIA ZDJĘĆ

Jest jeszcze jeden aspekt, o którym warto wspomnieć. To znajomość dostępnych w pracy urządzeń, aparatów fotograficznych oraz wykorzystania w taki sposób ich możliwości, aby wykonywane zdjęcia były szczegółowe, wyraziste, ostre i oddawały rzeczywiste cechy fotografowanych miejsc, obiektów czy też przedmiotów.

Pamiętajmy, że zdjęcia sygnalityczne, czy też ogólnie zdjęcia kryminalistyczne są ważną składową materiału dowodowego. Dobra jakość przyda się między innymi w przypadku, gdy dowód fizyczny ulegnie zatarciu lub zniekształceniu, nawet pod wpływem upływającego czasu.

Jako przykład możemy podać zdjęcia zwłok, czy też ciała osoby będącej pokrzywdzoną w wyniku przestępstwa, gdzie wykonane zdjęcia obrażeń i odniesionych urazów pozostaną śladem i dowodem ich wystąpienia. To nie jest jedyny przykład, ale chyba najbardziej wyrazisty.

Dlatego tak ważna w pracy z aparatem fotograficznym na miejscu zdarzenia jest znajomość jego funkcjonowania, posiadanie wiedzy na temat doboru parametrów stanowiących podstawę dobrego wykonania zdjęcia (przysłona, ogniskowa, czas naświetlania, ostrość), a także wykorzystania odpowiednio dobranego obiektywu lub lampy błyskowej.

Pamiętajmy, że o ile w atelier wszystko jest pod ręką, to na miejscu zdarzenia jesteśmy zdani na siebie. Odpowiednio skompletowane wyposażenie będzie miało wpływ na jakość naszej pracy.