Stołeczny Magazyn Policyjny - strona główna

Trudne interwencje. Jak radzić sobie ze stresem i emocjami?

01.07.2020 • Agnieszka Ruczewska, Dorota Sokólska – Wydział Psychologów

Praca policjanta niejednokrotnie wiąże się z podejmowaniem trudnych i szybkich decyzji na miejscu zdarzenia. Wypadek, zgromadzenie publiczne, agresywny obywatel, pojawiają się także przypadkowi gapie. Coraz częściej zdarza się, że funkcjonariusze spotykają się z agresywnymi komentarzami, prowokacją ze strony obywateli.

W dobie postępu technologicznego policjanci są nagrywani, a filmy z interwencji trafiają do internetu. Mimo że obecnie funkcjonariusze są wyposażeni w kamery nasobne, tego typu interwencje wzbudzają wiele emocji i powodują stres.

Jakie są powody dla których policjanci są w centrum zainteresowania społecznego? Dlaczego nie nagrywa się sprzedawczyni w sklepie czy też urzędnika?

Policjant stojąc na straży porządku publicznego egzekwuje przepisy prawa, wykazując się praworządnością, tak więc jego rola to m.in. stosowanie pouczeń czy nakładanie mandatów. Policjanci mają ważną rolę do spełnienia – służyć społeczeństwu. Społeczeństwo wymaga od nich, aby nie przekraczali wytyczonych przez prawo granic, byli lojalni i sprawiedliwi. Postawa każdego policjanta wpływa na ogólny wizerunek formacji. Wymagania ze strony obywateli, instytucji, rodziny, przyjaciół oraz od siebie samego składają się bez wątpienia na sposób przeżywania emocji w danej sytuacji. Na profesjonalizm i poczucie pewności siebie wpływa wiedza, doświadczenie oraz umiejętności interpersonalne. Ważna jest również znajomość posługiwania się środkami przymusu bezpośredniego, w tym znajomość przepisów z tym związanych. Te elementy wpływają na poczucie własnych kompetencji i poczucie własnej wartości. Nie bez znaczenia pozostają również cechy osobowości tj.: poczucie humoru, dystans do siebie – które pomagają w rozładowaniu napięcia u siebie i innych osób. Niezaprzeczalną wartością jest umiejętność radzenia sobie ze stresem, posiadanie konstruktywnych metod, które pozwolą na szybkie uzyskanie równowagi psychicznej.

W sytuacji trudnej, np.: gdy mamy do czynienia z agresywnym obywatelem czy też przy czynnościach związanych z wypadkiem drogowym, gdy tłum gapiów skanduje niewybredne słowa, normalną reakcją jest odczuwanie stresu. Uruchamia się lęk, niepokój, rozdrażnienie, złość. Wystarczy sekunda, aby stracić panowanie nad własnymi emocjami, zareagować równie agresywnie jak agresor. Dlatego o zasadzie „agresja wzmaga agresję” warto pamiętać. Co zatem zrobić, gdy obywatel prowokuje policjanta, a na miejscu interwencji tłum obserwuje każdy ruch i rejestruje każde słowo?

W zależności od sytuacji można wykorzystać poniższe podpowiedzi radzenia sobie przy realizacji czynności służbowych:

• Zachowuj przestrzeń bezpieczną dla siebie.
• Na miejscu interwencji podziel się rolami z partnerem, np. jeden funkcjonariusz podejmuje czynności, a drugi zabezpiecza, wspomaga i obserwuje otoczenie.
• Nie daj się sprowokować – skup się na wykonywaniu swoich czynności, nie wchodź w dyskusję. Panuj nad swoimi emocjami. Zastosuj znane Ci techniki radzenia sobie z napięciem.
• Słuchaj, obserwuj, daj się wypowiedzieć, nie przerywaj, pozwól na wyrzucenie emocji (ale w granicach rozsądku, nie pozwól się obrażać).
• Zadawaj pytania uszczegóławiające, parafrazuj (o ile pana dobrze zrozumiałem to…). Kiedy osoba powie coś, z czym się nie zgadzasz, bądź stanowczy, ale uprzejmy, dopytując się o szczegóły.
• Utrzymuj kontakt  z osobą, wobec której podejmujesz interwencję. Zwracaj uwagę na mowę ciała rozmówcy (wyciągaj wnioski i informacje z tego płynące), aby stwierdzić, czy wzbogaca ona znaczenie wypowiadanych słów. Zadaj sobie pytanie: „Czy mówca nie pomija celowo jakiegoś zagadnienia? Dlaczego to robi?”
• Swoje racje i argumenty opieraj na faktach oraz obowiązujących przepisach.
• Okaż zrozumienie dla zdenerwowania lub przygnębienia rozmówcy, nie próbuj na siłę przekonać go do swoich racji albo usprawiedliwiać się. Mów o tym, co zostało faktycznie zrobione.
• Jedną z metod jest zadaniowanie agresora w tłumie – możesz wyznaczyć osobie określoną rolę do wykonywania prostych zadań. Mów o swoich oczekiwaniach do konkretnej osoby, jeśli trzeba wyjaśnij na czym ma polegać jego rola.
• Powstrzymaj się od oceny obywatela. Głównym celem podczas słuchania jest zrozumienie wszystkich kwestii poruszanych przez mówcę.  Nie oceniaj argumentów, np.: co Pan w ogóle opowiada?!!, Wygaduje Pan bzdury. Możesz pomyśleć co chcesz, ale nie mów o tym głośno.
• Nie obiecuj czegoś, czego nie możesz spełnić.
• Unikaj słów: na pewno,  zrobię to, będzie zrealizowane.
• Zachowaj spokój i okaż stanowczość, zdecydowanie w działaniu. Chaos wprowadza niepokój w otoczeniu. Twoja precyzja i pewność siebie pozwoli wprowadzić jasne zasady postępowania wśród uczestników zdarzenia, pozwoli odzyskać nad nim kontrolę. Komunikuj zatem polecenia zrozumiale, krótko i wprost. Nie spiesz się, to pozwoli Ci zachować koncentrację. Staraj się nie okazywać zdenerwowania, zniecierpliwienia, złości.
• Jeśli Twoja wytrzymałość sięga zenitu, oddychaj głęboko. Poproś partnera o wsparcie. Nie daj się sprowokować!
• Jeśli czegoś nie jesteś pewien skonsultuj się z kolegą lub kimś doświadczonym zawodowo.
• Bądź asertywny – utwierdzaj się w przekonaniu, że działasz zgodnie z zasadami i przepisami. Wyrażaj swoje zdanie w sposób jasny i zrozumiały.
• Jeśli ktoś bezpodstawnie Cię krytykuje, obrzuca wyzwiskami, nie wpędzaj się w poczucie winy, zachowaj spokój, reaguj stanowczo.
•  Zwracaj uwagę na sposób myślenia o sobie – pamiętaj, że negatywne myślenie o sobie wpływa na twoje zachowanie i samopoczucie. Buduj wiarę w siebie i poczucie kompetencji.

Profesjonalizm policjanta wyraża się zatem m.in. w znajomości przepisów prawa i jego zastosowania, adekwatnym i zgodnym z przepisami stosowaniu środków przymusu bezpośredniego, a w szczególności posiadaniu umiejętności panowania nad emocjami czy też w kulturze osobistej.

Informacje jak interweniować w obliczu zagrożeń terrorystycznych oraz zdarzeń nagłych i losowych są zawarte w broszurze zamieszczonej na stronie Wydziału psychologów Komendy Stołecznej Policji.

Warto pamiętać, że po trudnej interwencji silne emocje mogą się utrzymywać. U osób, które w sposób zadaniowy podchodzą do stresujących sytuacji emocje mogą być odroczone. Tzn. że na miejscu zdarzenia policjant wykonuje wszystkie czynności zgodnie ze sztuką, zaś emocje odreagowuje po zakończonych działaniach. Najczęstsze objawy, które mogą się utrzymywać to m.in.: trudności z koncentracją, natłok myśli o zdarzeniu, trudności ze snem, kontrolą emocji, poczucie osamotnienia, zachowania ucieczkowe, np. spożywanie większej ilości alkoholu, gry komputerowe. Pierwszym krokiem do poradzenia sobie z trudną sytuacją może być kontakt z psychologiem. Objawy można złagodzić poprzez poszukiwania wsparcia w rodzinie, koncentrując się na przeżywanych emocjach, ale bez wchodzenia w szczegóły zdarzenia (tajemnica służbowa, ochrona rodziny).

Z naszych doświadczeń wynika, że policjanci oczekują wsparcia od swoich przełożonych oraz kolegów z pracy. Pierwszą potrzebą, którą najczęściej zgłaszają funkcjonariusze jest wysłuchanie i zrozumienie okazane ze strony przełożonego oraz omówienie sytuacji trudnej w grupie funkcjonariuszy, którzy brali w niej udział. Wskazane jest, aby przełożony np. omówił na odprawie, spotkaniu z podwładnymi zdarzenia pod kątem wykonanych czynności, zastosowanych środków przymusu, zasad bezpieczeństwa oraz ewentualnych niedociągnięć. Można to zrobić w formie instruktażu lub też studium przypadku (bez podawania nazwisk). Są to bardzo cenne spostrzeżenia i swego rodzaju szkolenie co robić, a czego unikać w podobnych sytuacjach. Przełożony może przypomnieć o możliwości konsultowania się w trakcie wystąpienia trudności przy obsłudze zdarzenia oraz zgłoszenia potrzeby wsparcia. Rolą przełożonego w tej sytuacji jest tonowanie emocji, zebranie informacji, koordynowanie spotkania, wskazanie, co można zrobić inaczej oraz zaproponowanie podwładnemu pomocy psychologa. Należy pamiętać, że przy interwencjach dynamicznych policjanci podejmują szybkie decyzje, co może prowadzić do błędów i następstw w postaci, np. poczucia winy, odczuwania złości, poczucia niesprawiedliwości lub też lęku np. o utratę pracy czy postępowanie dyscyplinarne. W związku z tym warto skonsultować się ze specjalistą.

Ważną rolę odgrywają koledzy/koleżanki z pracy i udzielone przez nich wsparcie. Cenne jest, gdy powstrzymują się od nieprzychylnych komentarzy, oceniania, krytykowania czy też wyśmiewania. Wsparcie tutaj będzie polegać na zapytaniu o podstawowe potrzeby w danej chwili, podejściu ze zrozumieniem do sytuacji, w jakiej znalazł się policjant oraz zapewnieniu mu spokoju do sporządzenia dokumentacji po zdarzeniu.

W sytuacji trudnej interwencji pamiętaj o tym, że: wiesz, co robisz; wiesz, dlaczego; zdajesz sobie sprawę, że jest trudno; wiesz, że masz podjąć szybko decyzję; wiesz, gdzie szukać pomocy; panujesz nad swoimi emocjami i wypowiadanymi słowami; działasz profesjonalnie”. Każdy policjant ma swój indywidualny sposób radzenia sobie z emocjami, działania w sytuacji trudnej. Jeśli dana metoda przynosi pozytywne efekty nie należy z niej rezygnować. Jeśli zaś masz poczucie niepewności w działaniu, korzystaj z wiedzy bardziej doświadczonych kolegów, rozwijaj swoje umiejętności interpersonalne – pracuj nad sobą i nad swoimi słabościami.