Stołeczny Magazyn Policyjny - strona główna

Nowy dowód osobisty 2.0 a bezpieczeństwo dokumentów publicznych

12.08.2021 • Krzysztof Konopka

Bezpieczny dokument tożsamości to większe bezpieczeństwo personalne każdego człowieka. Problem związany z bezpieczeństwem tożsamości odgrywa coraz większą rolę na świecie ze względu na rosnącą populację, migracje ludności, wzrost legalnej i nielegalnej mobilności. Te czynniki przyczyniają się do zwiększenia znaczenia dokumentów potwierdzających tożsamość, a co za tym idzie narastających wymagań dotyczących ich zabezpieczenia. Wzmożona liczba przestępstw z wykorzystaniem sfałszowanych dokumentów i akty terrorystyczne na nienotowaną dotąd skalę zmieniły sytuację w tym obszarze.

Konieczność weryfikacji autentyczności dokumentów tożsamości, pełniących w wielu sytuacjach funkcję dokumentów podróży, spowodowała wzrost wymagań w zakresie ich budowy oraz możliwości skutecznego i szybkiego sprawdzania. Problem wykroczył poza granice jednego państwa, sprawiając, że rządy poszczególnych państw stały się odpowiedzialne za globalne bezpieczeństwo.¹

Dokumenty są stałym elementem nowoczesnego świata. Ciężko sobie wyobrazić funkcjonowanie każdego człowieka bez nich. Wizyta w banku, na poczcie czy też w urzędzie administracji publicznej wymaga okazania dokumentu potwierdzającego naszą tożsamość. Jego brak powoduje niemożność założenia konta bankowego, odebrania paczki czy zapisania się na wizytę lekarską, nie wspominając o podróżowaniu. Brak umiejętności weryfikacji podstawowych cech zabezpieczających może narazić nas na nieprzyjemności. Nie dotyczy to tylko dokumentów tożsamości, ale również znaków pieniężnych, dokumentów komunikacyjnych i innych druków specjalnych. Często słyszymy o fałszywych banknotach, jednak nikt nie myśli o tym, co się stanie, jeśli taki pieniądz trafi do naszego portfela. Gorszym przypadkiem niż powyżej wskazany jest zakup samochodu albo domu na kredyt w przypadku, gdy sprzedający posłużył się sfałszowanymi dokumentami potwierdzającymi jego tożsamość, jak i dokumentami potwierdzającymi własność ruchomości bądź też nieruchomości. Podstawowa znajomość elementów zabezpieczających stosowanych w drukach specjalistycznych powinna być obowiązkiem każdego z nas. Może bowiem uchronić przed stratami finansowymi oraz innymi szkodami moralnymi.²

Odnosząc się do bezpieczeństwa dokumentów publicznych w kontekście działalności Policji należy wskazać, że funkcjonariusze wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe m.in. w celu:
- rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw (w tym skarbowych i wykroczeń);
- poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości (osób poszukiwanych);
- poszukiwania osób, które na skutek wystąpienia zdarzenia uniemożliwiającego ustalenie miejsca ich pobytu należy odnaleźć w celu zapewnienia ochrony ich życia, zdrowia lub wolności (osób zaginionych).

Policjanci, realizując powyższe czynności, zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji³ , mają prawo do legitymowania osób celem ustalenia ich tożsamości, jest to podstawowa czynność policjanta pełniącego służbę. Najczęściej stosowanym sposobem ustalenia personaliów osoby podczas czynności legitymowania jest weryfikacja jej danych na podstawie dokumentu. Według § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów⁴ , policjant ustala tożsamość osoby legitymowanej na podstawie:
1) dowodu osobistego,
2) dokumentu paszportowego,
3) zagranicznego dokumentu tożsamości,
4) dokumentu elektronicznego, który odpowiednio do żądania funkcjonariusza, został okazany lub przekazany celem potwierdzenia integralności, pochodzenia i ważności tego dokumentu elektronicznego,
5) innego dokumentu zawierającego fotografię i oznaczonego numerem lub serią,
6) informacji o osobie w postaci zdjęcia wraz z opisem wizerunku osoby lub odcisków linii papilarnych zgromadzonych w policyjnych zbiorach danych lub zbiorach danych, do których Policja ma dostęp,
7) oświadczenia innej osoby, której tożsamość została ustalona na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1–5.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych5 , pełnoletni obywatel Rzeczypospolitej Polskiej zamieszkujący na jej terytorium, jest obowiązany posiadać dowód osobisty. Jest to dokument, którym najczęściej legitymują się obywatele RP na terenie kraju. Na jego podstawie można bezwzględnie ustalić tożsamość osoby. Próby ukrycia swojej tożsamości przez osoby będące w konflikcie z prawem niosą za sobą potrzebę poznania zabezpieczeń stosowanych w dowodzie osobistym, natomiast umiejętność weryfikacji jego autentyczności stanowi podstawę do stwierdzenia tożsamości badanej osoby6 . Dowód osobisty jest dokumentem stwierdzającym tożsamość i obywatelstwo polskie osoby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, których obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, a także na podstawie jednostronnych decyzji innych państw uznających ten dokument za wystarczający do przekraczania ich granic. Prawo do posiadania dowodu osobistego przysługuje każdemu obywatelowi Rzeczypospolitej Polskiej, o czym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o dowodach osobistych.

Dowód osobisty wydany osobie, która nie ukończyła 5. roku życia, jest ważny przez 5 lat od daty jego wydania, natomiast dowód 11 osobisty wydany osobie, która ukończyła 5. rok życia, jest ważny przez okres 10 lat od daty wydania dowodu osobistego⁷. Zasady wydawania, wymiany i unieważniania dowodu osobistego,określenie uprawnionych i obowiązanych do jego posiadania oraz zakres danych zawartych w dowodzie osobistym reguluje ustawa o dowodach osobistych z dnia 6 sierpnia 2010 r. Wzór obecnie obowiązującego dowodu osobistego określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 stycznia 2020 r.⁸ Dowód osobisty jest produkowany w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, natomiast jego personalizacją zajmuje się Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. E-dowód osobisty oprócz warstwy wizualnej, zawiera warstwę elektroniczną, czyli mikroprocesor i oprogramowanie do przechowywania danych posiadacza dokumentu oraz wykonywania operacji potwierdzenia tożsamości, potwierdzenia obecności lub złożenia podpisu elektronicznego⁹. E-dowody osobiste stają się coraz powszechne. Wymiana dowodu osobistego, bez warstwy elektronicznej na e-dowód, jest bezpłatna. E-dowód umożliwia niezaprzeczalną weryfikację tożsamości i złożenie podpisu elektronicznego. Te czynności można wykonywać zdalnie i stacjonarnie. Użycie e-dowodu pozwala na optymalizację procesów, ograniczenie ryzyka nadużyć finansowych, a także redukcję kosztów pozyskiwania i obsługi klientów. E-dowody mogą znaleźć zastosowanie w każdej branży, w której weryfikowane są: tożsamość, dokumenty, wiek klienta, a także w której wymagany jest podpis klienta¹⁰. Analizując podstawowe elementy zabezpieczeń E-dowodu, należy wskazać, ze dokument ten został „uzbrojony” w szereg zabezpieczeń jawnych (dostępnych dla przeciętnego obywatela) oraz niejawnych (dostępne dla wiadomości Ministerstwa i służb).

Ryc. 1. Podstawowe zabezpieczenia E-dowodu Źródło: Opracowanie własne na podstawie wzoru dokumentu ze strony https://www.kesowo.pl/ (19.07.2021 r.)

Ryc. 2. E-dowód z warstwą elektroniczną z 2019 r. Źródło: https://www.pwpw.pl (19.07.2021 r.)

Rewers dokumentu jest zabezpieczony liniami giloszowymi ciągłymi (niepoprzerywanymi) z wyraźnymi krawędziami. Awers i rewers dokumentu posiadają zabezpieczenie widziane tylko w promieniowaniu ultrafioletowym 365 nm oraz 313 nm.

Ryc. 3. Rewers widziany w promieniowaniu ultrafioletowym 365 nm Źródło: https://www.pwpw.pl (19.07.2021 r.)

Ryc. 4. Awers widziany w promieniowaniu ultrafioletowym 365 nm Źródło: https://www.pwpw.pl (19.07.2021 r.)

Ryc. 5. Awers widziany w promieniowaniu ultrafioletowym 313 nm https://www.pwpw.pl (19.07.2021 r.)

Przedstawiony wzór dokumentu funkcjonuje od dnia 4 marca 2019 r. Natomiast od dnia 2 sierpnia 2021 r. w Polsce będą obowiązywać nowe dowody osobiste z odciskami palców i odręcznym podpisem właściciela. Starym dokumentem będzie się można posługiwać do czasu, aż upłynie termin jego ważności. Odnosząc się natomiast do dowodów ważnych bezterminowo – taki dokument mogły otrzymać przed 1 marca 2015 r. osoby po 65. roku życia; przy czym od dnia 1 marca 2015 r. dowody ważne bezterminowo nie są już wydawane – to wskazać należy, że kwestia ta budziła kontrowersje nawet wśród specjalistów. Ostatecznie Sejm przyjął ustawę z dnia 14 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw. Artykuł czwarty tej ustawy precyzuje, że dowody osobiste, które zostały wydane przed dniem 2 sierpnia 2021 r. oraz wydane po tym dniu na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują ważność do upływu terminu w nich określonych, jednakże termin ważności dowodu osobistego wydanego na podstawie przepisów dotychczasowych nie może przekroczyć dnia 3 sierpnia 2031 r. Osoby, które chcą wymienić dowód osobisty, składając wniosek przez internet, mają na to czas do dnia 31 lipca 2021 r.
Należy mieć bowiem na uwadze, że ze względu na zmianę zawartości warstw graficznej i elektronicznej wydawanych dokumentów tożsamości od dnia 2 sierpnia 2021 r. dla osób dorosłych nie będzie już możliwe.

Na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/1157 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się¹¹, wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobligowane do umieszczania w dowodach osobistych odcisków palców (w warstwie elektronicznej) i odręcznego podpisu posiadacza dokumentu (w warstwie graficznej). Zarówno odciski palców, jak i wzór podpisu trzeba będzie zostawić w urzędzie. W nowym dowodzie nastąpi też kilka innych dostrzegalnych na pierwszy rzut oka zmian – pojawi się m.in. oznaczenie państwa członkowskiego (na tle flagi Unii Europejskiej). W przypadku dokumentów dzieci do 12. roku życia wciąż będzie możliwe składanie wniosku online, ponieważ od nich odciski palców nie będą pobierane. Natomiast z dotychczasowego dowodu będzie można korzystać do czasu, aż minie jego ważność. Nowe dokumenty będą wydawane osobom, których dowody tracą ważność po dniu 2 sierpnia 2021 r. lub które kończą 18 lat. Wymiana wszystkich dowodów na nowe potrwa 10 lat i jest bezpłatna. W 2021 r. dowód osobisty powinno wymienić 1 546 700 Polaków, którym kończy się ważność aktualnego dokumentu, zaś dodatkowo należy wskazać, że w 2021 r. ponad 358. 000 osób skończy 18 lat.¹³

Ryc. 6. Nowe cechy dla E-dowodu (2.0) https://www.pwpw.pl (19.07.2021 r.)

Dokument zawiera także numer CAN – jest to numer umieszczany na awersie i rewersie dokumentu w formie kodu kreskowego (rewers) oraz numerycznej (awers). CAN umożliwia korzystanie z funkcji elektronicznych e-dowodu oraz zabezpiecza przed zdalnym odczytaniem zawartych danych w dokumencie z warstwy elektronicznej. Warstwa elektroniczna jest wbudowanym niewidocznym z zewnątrz chipem pozwalającym na odczyt zawartych danych poprzez przyłożenie dokumentu (podobnie jak płatność zbliżeniowa). Do odczytu danych z warstwy elektronicznej niezbędne jest urządzenie wykorzystujące technologię NFC (znaną z urządzeń mobilnych jak smartfony).

Osoba posiadająca E-dowód może zakupić czytnik z technologią NFC i za pośrednictwem aplikacji zainstalowanej w komputerze po dokonaniu wyboru z katalogu spraw urzędowych dokonać zalogowania się.
Po umieszczeniu E-dowodu w czytniku zostaje wyświetlone okno logowania, w którym należy wpisać numer CAN, a następnie potwierdzamy tożsamość za pośrednictwem wpisanego PIN-u. Dane zawarte w warstwie elektronicznej E-dowodu:
• Powtórzone twoje dane i dane dowodu zapisane w postaci elektronicznej (z wyjątkiem numeru CAN): imię/imiona, nazwisko, obywatelstwo, nr pesel, datę urodzenia, miejsce urodzenia,
• Aplikację ICAO (Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego), która pozwala odprawić się automatycznie, gdy przekraczasz granice państwa na terenie Unii Europejskiej,
• Miejsce na certyfikat kwalifikowany podpisu elektronicznego (należy pamiętać, aby certyfikat znalazł się w dokumencie, powinno się wyrazić zgodę w momencie składania wniosku o wydanie e-dowodu),
• Certyfikaty, które pozwalają:
- Uwierzytelnić się w usługach online, na przykład zalogować na portalu ePUAP,
- Podpisać elektronicznie dokumenty podpisem osobistym, - Potwierdzić swoją obecność¹².

Możliwości dokumentu wykraczają nieco poza poprzednie wersje. Nowo opracowywana wersja (2.0) będzie posiadać wszelkie wymienione funkcję. Należy pamiętać, że podane dane nie podlegają modyfikacji czy zmianie w warstwie elektronicznej. Każdorazowa zmiana danych personalnych wiąże się z wymianą dowodu na nowy.

Każda osoba otrzymująca nowy e-dokument podczas odbioru w urzędzie ustala własny unikatowy czterocyfrowy kod PIN. Na miejscu dokonuje aktywacji warstwy elektroniczneje-dowodu.
Warstwa elektroniczna jest zabezpieczona przed skimmingem (próbą zczytania danych z warstwy). Możliwość zablokowania e-dokumentu w przypadku zgubienia lub utraty, kradzieży (jak w przypadku karty bankomatowej) – zablokowanie dokumentu może nastąpić za pośrednictwem serwisu obywatel.gov. pl. Dotychczas utratę należało zgłosić na Policję (w przypadku kradzieży) lub w urzędzie (zagubienie, zniszczenie). Nowością w tym przypadku jest również możliwość wyboru blokady. I w tym przypadku właściciel może wybrać jedną z poniższych opcji:
• Blokada całego e-dowodu;
• Blokada tylko warstwy elektronicznej;
• Blokada tymczasowa

Niezmiernie przydatna jest opcja blokady tymczasowej. Pozwala na blokadę w przypadkach, których nie jesteśmy pewni czy dokument został skradziony, zagubiony lub najzwyczajniej pozostawiony w miejscu, którego nie pamiętamy. W przypadku zgłoszenia tymczasowej blokady mamy możliwość odblokowania dokumentu. Dla tego rozwiązanie dotyczące blokady tymczasowej wydaje się niezmiernie ważne w czasach naszego zabiegania i zapracowania. Niejednokrotnie w ferworze dnia codziennego potrafimy pozostawić różne przedmioty bez większego zastanowienia, a odnalezienie ich w danej chwili wydaje się nie możliwe.
W dotychczasowym e-dokumencie pierwszą cechą biometryczną był zamieszczony w warstwie elektronicznej wizerunek twarzy. E-dowód (2.0) poza pierwszą cechą biometryczną zostanie wzbogacony o kolejną cechę – odcisk dwóch placów. Dodanie cechy biometrycznej w postaci odcisku nie jest nowością w Polsce. Od 2006 r. na terenie RP obywatele polscy posługują się paszportem z nośnikiem danych biometrycznych, który zawiera dwie cechy biometryczne – kolorowe zdjęcie oraz odcisk dwóch palców. Bezstykowy układ mikroprocesora (wkładka RFID – ang. Radio-Frequency Identification - identyfikacja fal radiowych – znana z kartach zbliżeniowych kontrolujących dostęp do pomieszczeń czy tzw. Ring RFID) został umieszczony w sztywnej poliwęglanowej stronie (e-Datapage) i zawiera również dane o posiadaczu oraz skan podpisu. Fale radiowe, jak wskazuje nazwa, są medium informacji (jak również w przypadku tagów pasywnych źródłem energii) i pozwalają na zdalny odczyt danych z identyfikatorów (transponderów), a także zapis danych bez konieczności kontaktu optycznego pomiędzy urządzeniem odczytującym a identyfikatorem¹³.

Podsumowując, należy wskazać, że E-dowód jest to dokument, który:
• potwierdza tożsamość obywatela, np. w banku, urzędzie czy podczas kontroli drogowej;
• potwierdza polskie obywatelstwo (np. za granicą);
• jest dokumentem podróży, a więc pozwala wyjechać za granicę bez paszportu między innymi do krajów strefy Schengen i krajów, które honorują dowód osobisty właśnie jako dokument podróży, na przykład Albania i Czarnogóra;
• pozwala korzystać z automatycznych bramek granicznych (na przykład na lotniskach), co przyspiesza odprawę (na wielu lotniskach są specjalne stanowiska umożliwiające szybką odprawę za pomocą takiego dokumentu);
• pozwala potwierdzić swoją obecność w określonym miejscu i czasie (np. w banku, placówce medycznej itp.);
• służy dodatkowo do elektronicznej komunikacji z administracją publiczną i innymi podmiotami poprzez logowanie do portali administracji publicznej, na przykład ePUAP;
• umożliwia elektroniczne podpisanie dokumentów podpisem osobistym (w kontaktach z urzędami administracji publicznej);
• można wykorzystać jako nośnik kwalifikowanego certyfikatu podpisu elektronicznego i po zakupie u jednego z Kwalifikowanych Dostawców Usług Zaufania (np. CUZ Sigillum/PWPW) stosować go do podpisywania dokumentów, deklaracji, sprawozdań i umów w kraju i za granicą¹⁴.

Rozważając kwestie e-dowodu należy wyjaśnić także pojęcie ogólne „dokumentu elektronicznego”. Otóż dokument elektroniczny (e-dokument) posiada wiele definicji. Opis zależy od tego z jakiego punktu widzenia patrzymy na to pojęcie. Według ogólnie przyjętych definicji w dziedzinie informatyki, dokumentem elektronicznym nazywane są dane, które zapisane są na dowolnym nośniku, przechowywane za pomocą odpowiedniego oprogramowania, dające się odtworzyć, edytować i kopiować. Sam nośnik danych nie jest ważny, istotny jest fakt, żeby dane mogły być odtwarzane wielokrotnie w takiej samej postaci na ekranie komputera. Według art. 3 pkt 35 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylającego dyrektywę 1999/93/WE15 dokument elektroniczny "oznacza każdą treść przechowywaną w postaci elektronicznej, w szczególności tekst lub nagranie dźwiękowe, wizualne lub audiowizualne". Definicja ta kładzie nacisk na treść informacji, a nie nośnik, na którym informacja ta została utrwalona¹⁶.

Dogłębną analizę pojęcia dokumentu elektronicznego przeprowadził J. Janowski „(…) w tradycyjnym i potocznym rozumieniu słowo dokument kojarzy się z zapisaną kartką papieru, na której widnieje data, adres urzędu, podpis wystawcy i jego pieczęć. Tymczasem dokument niekoniecznie musi być: wyrażony pismem, być wystawiony przez urząd jako dokument urzędowy, zawierać podpis i pieczęć oraz być zapisany na papierze. (…). Dokument elektroniczny nie różni się od dokumentu papierowego w swej funkcji (istocie), a tylko w swej strukturze (budowie), w tym: charakterem nośnika, sposobem zapisu, sposobem odczytu, trwałością w czasie, możliwością udostępniania, sposobem kopiowania, techniką zabezpieczania i podatnością na manipulacje. Różnice w powyższych kwestiach skutkują potrzebą niekiedy innego traktowania obydwu rodzajów dokumentów, również w świetle przepisów prawa i praktyki ich stosowania”¹⁷.

Na zwrócenie uwagi zasługuje także definicja informatyczna, zgodnie z którą dokumentem elektronicznym są dane, które zapisane są na dowolnym nośniku, przechowywane przy pomocy odpowiedniego oprogramowania, dające się odtworzyć, edytować, kopiować¹⁸. Należy także zaznaczyć, że można spotkać się także z terminem dokument cyfrowy, który bywa używany zamiennie z dokumentem elektronicznym, co jest błędem, o ile dokument elektroniczny posiada swoje umocowanie w przepisach prawa i określoną strukturę, to dokument cyfrowy nie. Poza tym nie zawsze dokument, który jest zapisany w postaci cyfrowej, musi być dokumentem elektronicznym¹⁹.

Pojęcie dokumentu elektronicznego do obrotu prawnego wprowadziła ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (dalej: u.i.a.p.)²⁰, zgodnie z art. 3 pkt 2 dokumentem elektronicznym jest stanowiący odrębną całość znaczeniową zbiór danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisany na informatycznym nośniku danych. Podsumowując należy stwierdzić, że dokument na przestrzeni lat nabiera nowego znaczenia i nowych możliwości. Treść, zabezpieczenia i jego wygląd ciągle ewoluuje oraz zmienia swoje oblicze. Wszechobecny postęp technologiczny wymusza zmiany we wszystkich dziedzinach życia w tym również w dokumentach. Otrzymują one nowe cechy biometryczne, które mają za zadanie zabezpieczenie dokumentu przed nieuprawnionym wykorzystaniem, ale także pomagają zidentyfikować właścicieli. Fałszerze podejmują próby fałszowania dokumentów i przełamania zabezpieczeń. O ile udało się podrobić sam dokument z częścią zabezpieczeń wizualnych, o tyle w dalszym ciągu nie ujawniono przypadku podrobienia dokumentu wraz z całym kompletem zabezpieczeń cyfrowych.

Bezpieczeństwo i zabezpieczenie dokumentów jest w interesie Państwa Polskiego oraz nas wszystkich. Zagrożenie, jakie niesie ze sobą wprowadzenie do obrotu fałszywych dokumentów wiąże się z zagrożeniem stabilności, a także nienaruszalności systemu prawnego oraz prowadzi do braku zaufania członków społeczeństwa do organów państwa. Trzeba mieć bowiem na uwadze, że dokument często jest nieodzownym atrybutem popełnianych przestępstw, zwłaszcza ekonomicznych, przemytu ludzi, a także aktów terrorystycznych. Biorąc to pod uwagę, można stwierdzić, że producent dokumentów i banknotów jest bardzo ważnym ogniwem systemu bezpieczeństwa państwa, a w czasach tak ogromnej migracji ludności można powiedzieć, że systemu bezpieczeństwa także innych państw. Problem jest niezwykle złożony, a jego rozwiązanie – bardzo skomplikowane. Dzieje się tak z bardzo prostego powodu. Weryfikacja dokumentów przeprowadzana jest zarówno przez wyspecjalizowanych funkcjonariuszy służb państwowych, jak i zwykłych obywateli posiadających niewielką wiedzę z tego zakresu. Niejednokrotnie sprowadza się ona do znajomości tylko własnych dokumentów i banknotów bądź ich wzorów. To sprawia, że każda, nawet niewielka różnica w sprawdzanych elementach może budzić wątpliwości, bądź utwierdzać w przekonaniu, co do ich autentyczności. To pokazuje, jak duże znaczenie w tym wypadku ma jakość dokumentów.

Jest to także dowód na to, że mimo rozwoju i zastosowania informatyki oraz biometrii materialny dokument pozostaje ważnym elementem bezpieczeństwa zarówno obywatela, jak i państwa. Mogłoby się wydawać, że pojawienie się w ostatnich 20 latach wielu nowych elementów zabezpieczających sprawi, że fałszerstwa dokumentów staną się bardzo trudne, a wręcz niemożliwe. Przestępcy jednak nie zaprzestają swojej działalności i osiągają wielokrotnie zamierzone cele, wykorzystując sfałszowane dokumenty.

Opracowanie skutecznie zabezpieczonego dokumentu wymaga wysokiego poziomu wiedzy z wielu dziedzin, między innymi z zakresu funkcjonowania dokumentu. Proponowane elementy zabezpieczające powinny być świadomie wybrane z uwzględnieniem ich funkcji, dzięki czemu stają się one w pełni efektywne. Dlatego należy podkreślić, że efektywność elementów zabezpieczających jest nie tylko bezwzględnie zależna od dobrze wykonanego projektu, ale także od umiejętności i warunków weryfikacji, od procedur oraz polityki bezpieczeństwa. Procedury obowiązujące zarówno podczas wytwarzania dokumentów i druków zabezpieczonych, jak i weryfikowania ich autentyczności, odgrywają bardzo istotną rolę²¹. Dlatego też właściwe traktowanie przedmiotowego zagadnienia ma bardzo istotny wpływ na jakość dokumentów, które towarzyszą człowiekowi przez całe życie.

¹ E. Jakielaszek, Bezpieczny dokument tożsamości, „Człowiek i dokumenty” 56/2020, PWPW, Warszawa 2020, s. 84-85.
² A. Baryłka, K. Konopka (red.), Prawo a bezpieczeństwo. Tom I, [w:] Bezpieczeństwo dowodu osobistego a bezpieczeństwo tożsamości, CRB, Warszawa 2021, s. 366.
³ Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. z 2020 r. poz. 360 z późn. zm.).
⁴ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U z 2020 r. poz. 192).
⁵ Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (tekst jedn. z 2020 r. 332 z późn. zm).
⁶ D. Śledziewski, Dowód osobisty – Zabezpieczenia stwierdzające autentyczność dokumentów, Zakład Szkoleń Specjalnych, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2013, s. 5.
⁷ Art. 4-7 ustawy …, op.cit.
⁸ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 stycznia 2020 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego, jego wydania i odbioru oraz utraty, uszkodzenia, unieważnienia i zwrotu (Dz. U. z 2020 r. poz. 31).
⁹ J. Judycki, J. Tyborowski, eDO App – zastosowanie warstwy elektronicznej e – dowodu osobistego w praktyce, „Człowiek i dokumenty” 57/2020, PWPW, Warszawa 2020, s. 6.
¹⁰ Ibidem, s. 7.
¹¹ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1157 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się (Dz. U. UE. L .2019.188.67).
¹² Dowód osobisty – informacje - Gov.pl - Portal Gov.pl (www.gov.pl) – (19.07.2021 r.).
¹³ W. Truchacziow, M .Siergiejew, Tiechnologii zaszczity dienieżnych znakow i cennych bumag. Ucziebnoje posobije. GUAP, Sankt-Pietierburg 2012, s. 52-65
¹⁴ R. Jarosz, E-dowód – pierwsze kroki z cyfrowym dokumentem, „Człowiek i dokumenty” 54/2019, PWPW, Warszawa 2019, s. 10-11.
¹⁵ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE (Dz. U. UE. L. 2014.257.73).
¹⁶ K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2021, SIP Legalis.
¹⁷ J. Janowski, Elektroniczny obrót prawny, Warszawa 2008, s. 159 i n.
¹⁸ G. Szpor, Cz. Martysz, K. Wojsyk, Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, Warszawa 2015, s. 150.
¹⁹ M. Ganczar, A. Sytek, Informatyzacja administracji publicznej. Skuteczność regulacji, Warszawa 2021, s. 154. 20 Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (tekst jedn. z 2021 r. Dz. U., poz. 670 z późn. zm.). 21 E. Jakielaszek, Bezpieczny dokument tożsamości … op. cit., s. 86-87.
Bibliografia
• Baryłka A., Konopka K. (red.), Prawo a bezpieczeństwo. Tom I, [w:] Bezpieczeństwo dowodu osobistego a bezpieczeństwo tożsamości, CRB, Warszawa 2021.
• Ganczar M., Sytek A., Informatyzacja administracji publicznej. Skuteczność regulacji, Warszawa 2021.
• Jakielaszek E., Bezpieczny dokument tożsamości, „Człowiek i dokumenty” 56/2020, PWPW, Warszawa 2020.
• Janowski J., Elektroniczny obrót prawny, Warszawa 2008.
• Jarosz R., E-dowód – pierwsze kroki z cyfrowym dokumentem, „Człowiek i dokumenty” 54/2019, PWPW, Warszawa 2019.
• Judycki J., Tyborowski J., eDO App – zastosowanie warstwy elektronicznej e – dowodu osobistego w praktyce, „Człowiek i dokumenty” 57/2020, PWPW, Warszawa 2020.
• Osajda K. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2021, SIP Legalis.
• Szpor G., Martysz Cz., Wojsyk K., Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, Warszawa 2015.
• Śledziewski D., Dowód osobisty – Zabezpieczenia stwierdzające autentyczność dokumentów, Zakład Szkoleń Specjalnych, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo 2013.
• Truchacziow W., Siergiejew M., Tiechnologii zaszczity dienieżnych znakow i cennych bumag. Ucziebnoje posobije. GUAP, Sankt-Pietierburg 2012. Akty prawne • Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. z 2020 r. poz. 360 z późn. zm.).
Akty prawne
• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. z 2020 r. poz. 670 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (tekst jedn. z 2021 r. Dz. U., poz. 670 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (tekst jedn. z 2020 r. 332 z późn. zm).
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE (Dz. U. UE. L. 2014.257.73).
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1157 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Uniii dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się (Dz. U. UE.L .2019.188.67).
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 stycznia 2020 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego, jego wydania i odbioru oraz utraty, uszkodzenia, unieważnienia i zwrotu (Dz. U. z 2020 r. poz. 31). • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U z 2020 r. poz. 192).
Netografia
• https://www.gov.pl/ (19.07.2021 r.).
• https://www.pwpw.pl (19.07.2021 r.).
• https://www.kesowo.pl/ (19.07.2021 r.).

                              
MGR KRZYSZTOF KONOPKA
Biegły Sądowy przy Sądzie Okręgowym w Częstochowie, Warszawy, Łomży i Ostrołęce, z zakresu kryminalistycznego badania dokumentów i pisma ręcznego, członek Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego, Polskiego Stowarzyszenia Rzeczoznawców i Biegłych Sądowych, Polskiego Stowarzyszenia Kolekcjonerów Broni Palnej i Strzelectwa Sportowego, Stowarzyszenia Komendantów Policji Polskiej, Ekspert PSRiBS, Redaktor Naczelny Czasopisma Naukowo-Technicznego „Biegły Sądowy” i Członek Rady Programowej Czasopisma „Inżynieria Bezpieczeństwa Obiektów Antropogenicznych”, konsultant naukowy Komendy Stołecznej Policji w Warszawie oraz wykładowca akademicki UTH i WSA. Autor licznych publikacji i artykułów z zakresu prawa, bezpieczeństwa, kryminalistyki oraz ekonomii.