Prawo i procedury

Prawo i bezpieczeństwo na strzelnicach publicznych

08.02.2022 • Krzysztof Konopka

Zachowanie się na strzelnicach publicznych, przestrzeganie regulaminu, wypadki podczas strzelań, tę właśnie tematykę w sposób bardzo fachowy, w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, wziął pod swoją ekspercką lupę, biegły Krzysztof Konopka. Ten artykuł jest dopełnieniem materiału, który został opublikowany w lutowym wydaniu „Stołecznego Magazynu Policyjnego”.

STRESZCZENIE

Artykuł przedstawia zagadnienia związane z regulacjami prawnymi i nowoczesnymi środkami bezpieczeństwa na strzelnicach, których zastosowanie wpływa na ogólne postrzeganie strzelectwa, bezpieczeństwo instruktorów, uczestników oraz obserwatorów.

Omówiono w nim w sposób uporządkowany nowoczesne technologie zabezpieczeń, które wykorzystuje się przy konstruowaniu i budowie urządzeń oraz materiałów na strzelnice.

Zasygnalizowano, że wprowadzenie nowych regulacji prawnych, materiałów i rozwiązań technicznych powoduje obniżenie kosztów strzelania, zwiększanie skuteczności poprzez poprawę osiąganych wyników, a przede wszystkim skutkuje zwiększeniem poziomu bezpieczeństwa osób przebywających na strzelnicy.

Wykazano także, jak ważną rolę odgrywają środki bezpieczeństwa, zwłaszcza środki bierne, które ograniczają lub nawet uniemożliwiają powstanie skutków przypadkowego strzału.

Zaznaczono także, że środki wyposażenia obiektów strzeleckich, między innymi cele wykonane z odpowiedniej blachy zapobiegającej rykoszetom, nowoczesne kulochwyty żaluzjowe, absorbujące wystrzelone pociski czy tarczociągi w znacznym stopniu podwyższają poziom bezpieczeństwa wszystkich uczestników strzelania, zaś ściany, wygłuszenia, akustyczne bariery ochronne zapobiegają negatywnym skutkom działań na strzelnicy.

W podsumowaniu stwierdzono, że rezultatem stosowania nowoczesnych technologii zabezpieczeń jest poprawa bezpieczeństwa na obiektach strzeleckich.

Słowa kluczowe: bezpieczeństwo, broń, strzelnica, strzelec, nowoczesne technologie, zabezpieczenia

1. POJĘCIE STRZELNICY I BRONI

Strzelnica jest obiektem specyficznym nie tylko ze względu na wykonywane na niej czynności, ale także z powodu ewentualnych zagrożeń dla użytkowników i otoczenia. Zagrożenia dotyczą zarówno samych uczestników strzelań i osób przebywających na terenie obiektu, jak i ludzi oraz zwierząt w jego sąsiedztwie. Nagłe i poważne w skutkach zdarzenia do jakich zaliczyć należy wypadki na strzelnicy - nadal się zdarzają, choć jednak człowiek, przy wykorzystaniu różnorodnych nowoczesnych urządzeń, technologii oraz działań może wpłynąć na znaczne ich ograniczenie1.

Artykuł przedstawia zagadnienia związane z nowoczesnymi środkami bezpieczeństwa na strzelnicach, których zastosowanie wpływa na ogólne postrzeganie strzelectwa, bezpieczeństwo instruktorów, uczestników i obserwatorów.

Na wstępie należy jednak zdefiniować pojęcie „broni”, która jest głównym bohaterem niniejszego artykułu. Wydany w Polsce Leksykon broni od A do Ż wskazuje, że jest to „pojęcie zbiorcze i oznacza przedmioty materialne, będące narzędziami przeznaczonymi do walki zbrojnej obronnej albo zaczepnej, polowań lub rywalizacji sportowej”2. W Encyklopedii powszechnej PWN widnieje definicja, z której wynika, że „broń to ogół środków materialnych używanych do prowadzenia walki”3. Natomiast zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji4, przez broń, należy uznać:

„1) broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową,
2) broń pneumatyczną,
3) miotacze gazu obezwładniającego,
4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu:
a) broń białą w postaci:
- ostrzy ukrytych w przedmiotach niemających wyglądu broni,
- kastetów i nunczaków,
- pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierających wkładki z takiego materiału,
- pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitujących kij bejsbolowy,
b) broń cięciwową w postaci kusz,
c) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej”5.

Ustawa o broni i amunicji określa aktualne zasady wydawania i cofania pozwoleń na broń, nabywania, rejestracji, przechowywania i deponowania broni i amunicji, ich przewozu przez teren Polski, przewozu i wywozu broni za granicę oraz zasady posiadania broni przez cudzoziemców6.

Reasumując należy stwierdzić, że istnieją liczne pojęcia broni, jednakże na potrzeby niniejszego artykułu przyjęto definicję wykorzystywaną w prawie karnym i kryminalistyce, że jest to „każdy przedmiot (narzędzie) przeznaczony (nadający się) do zadawania wręcz lub z oddali urazów cielesnych”7.

2. WYPADKI NA STRZELNICACH

Powszechne stereotypy są takie, że strzelectwo to sport niebezpieczny. Należy zastanowić się, czy tak jest w istocie. Fakt, broń palna to nie zabawka i można sobie zrobić nią krzywdę. Wbrew pozorom jednak strzelectwo jest sportem wyjątkowo mało urazowym i tak naprawdę to większe ryzyko poważnych uszkodzeń ciała ponosi piłkarz niż strzelec. Jednakże należy wskazać, że na strzelnicach pomimo wszystko dochodzi do wypadków. Media co jakiś czas informują o postrzałach, a gdy zapoznać się z danymi z całego świata, zdarzają się i wypadki śmiertelne. Zanim jednak dokona się jednoznacznego stwierdzenia, że strzelectwo to sport dla ryzykantów, należy przyjrzeć się przyczynom wypadków.

Pierwszą kategorię stanowią niestety działania celowe. Strzelnice bywają wybierane jako miejsca samobójstw – osoba, która chce targnąć się na swoje życie właśnie na strzelnicy najłatwiej uzyska dostęp do broni palnej. Trudno to jednak nazwać wypadkiem sensu stricto. Tak samo jak w przypadku zdarzeń, gdy uczestnik strzelania nagle kieruje broń w stronę innych osób. W taki sposób zginął między innymi najsłynniejszy amerykański snajper Chris Kyle. Należy tu jednak mówić raczej o zabójstwie niż o wypadku związanym z uprawianiem sportu.

Drugą kategorię niebezpiecznych zdarzeń stanowią incydenty, których przyczyną jest lekceważenie zasad ostrożnego obchodzenia się z bronią. Zdarzają się postrzały, gdy ktoś wbrew regułom manipuluje przy broni, zagląda do lufy, czy dla „zabawy” kieruje ją w swoją stroną. Są to jednak sytuacje, do których nie doszłoby, gdyby powszechnie przestrzegano regulaminu strzelnicy. Jeśli tylko pamięta się o obowiązujących zasadach, a strzelnica jest odpowiednio wyposażona i zabezpieczona od strony bezpieczeństwa, strzelectwo jest sportem praktycznie bezpiecznym.

3. REGULAMIN STRZELNICY I ZASADY OBCHODZENIA SIĘ Z BRONIĄ PALNĄ

Każdy, kto zamierza korzystać ze strzelnicy, musi zapoznać się z regulaminem obiektu i zobowiązać się do jego przestrzegania. Warto do tego podejść poważnie, bo postanowienia regulaminów strzelnicy naprawdę mają sens. Podstawowe zasady regulaminu strzelnicy stanowią, że nie mogą na niej przebywać osoby pod wpływem alkoholu, środków odurzających czy leków psychotropowych.Dodatkowo osoba, która przyjmuje jakiekolwiek leki, które wykluczają prowadzenie pojazdów mechanicznych, powinna zrezygnować także ze strzelania – dla bezpieczeństwa swojego i innych osób. W przypadku broni palnej lepsza jest nadmierna ostrożność niż jej brak. Kolejna ważna zasada to bezwzględne podporządkowywanie się poleceniom instruktorów. To na komendę instruktora wolno strzelać, a gdy padnie komenda „stop” należy strzelanie natychmiast przerwać, nawet jeśli wydaje się, że nie ma żadnego zagrożenia.

Dodatkowo każdy strzelec powinien mieć głęboko wpojoną naczelną zasadę obchodzenia się z bronią palną, którą należy traktować tak, jakby była nabita. Dzięki temu postępuje się z odpowiednią dozą ostrożności. Oznacza to, że nigdy nie wolno kierować broni w stronę siebie, innej osoby, zwierząt czy obiektów – wolno celować jedynie w tarczę, kulochwyt lub inny bezpieczny punkt wskazany przez instruktora. Nie należy też manipulować przy broni ani zaglądać do lufy – w przypadku jakiejkolwiek awarii obowiązują ścisłe procedury dotyczące bezpiecznego usuwania zacięć. Bardzo ważną zasadą jest też właściwe przenoszenie broni – poza stanowiskiem strzeleckim powinna ona znajdować się w kaburze lub w specjalnym opakowaniu8.

Poza czynnikiem ludzkim, ważnym elementem jest również aspekt zagrożenia środowiska będący rezultatem działań na strzelnicy. Stąd też istotne znaczenie maja działania profilaktyczne i prewencyjne, których celem jest „zapobieganie abstrakcyjnemu zagrożeniu na podstawie syntezy doświadczeń praktyki i badań naukowych”9, co w przypadku możliwych zdarzeń z bronią powoduje konieczność oceny zasad bezpieczeństwa, jakie naruszono, a więc określenia kto przyczynił się do tego naruszenia oraz jakie okoliczności sytuacyjne mogły do tego doprowadzić10.

4. REGULACJE PRAWNE

Kwestie prawne dotyczące broni i porządku na strzelnicy regulują przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 marca 2000 r. w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic11. Przedmiotowe rozporządzenie określa wzorcowy regulamin bezpiecznego funkcjonowania strzelnic, z uwzględnieniem:
- warunków korzystania ze strzelnicy,
- sposobu obchodzenia się z bronią,
- sposobu zachowania się osób przebywających na strzelnicy.

Załącznik do powyżej wskazanego aktu wykonawczego przedstawia w zakresie warunków korzystania ze strzelnicy z jednej strony obowiązki prowadzącego strzelanie12, drugiej natomiast zakazy obowiązujące na strzelnicy. Regulacje prawne stanowią, że:

„1. Prowadzący strzelanie:
1) odpowiada za bezpieczeństwo użytkowników strzelnicy oraz osób im towarzyszących,
2) wyznacza korzystającym ze strzelnicy stanowiska strzeleckie, a osobom towarzyszącym – miejsce bezpiecznego pobytu,
3) prowadzi książkę rejestru pobytu na strzelnicy, w której zamieszcza następujące dane:
a) imię i nazwisko korzystającego ze strzelnicy,
b) rodzaj i kaliber broni, z której prowadzono strzelanie,
c) określenie właściciela broni,
d) godzinę przyjścia i wyjścia ze strzelnicy,
e) numer pozwolenia na broń,
f) nazwę organu, który wydal pozwolenie na broń (wymóg ten dotyczy osoby posiadającej pozwolenie na broń),
g) oświadczenie korzystającego ze strzelnicy o zapoznaniu się z regulaminem strzelnicy i przepisami bezpieczeństwa, potwierdzone własnoręcznym podpisem13”.
Rozporządzenie to wprowadza także szereg zakazów stanowiących, że:

„Na strzelnicy zabrania się:
1) osobom towarzyszącym osobom korzystającym ze strzelnicy wchodzenia na stanowiska strzeleckie oraz styczności z bronią,
2) używania broni innych osób korzystających, ze strzelnicy, bez zgody jej użytkownika,
3) spożywania alkoholu lub używania środków odurzających oraz przebywania na terenie strzelnicy osób będących po ich wpływem”14.

Dodatkowo wzorcowy regulamin wskazuje, że:
„Na strzelnicy, w miejscu widocznym, umieszcza się:
1) regulamin strzelnicy,
2) aktualny atest strzelnicy,
3) plan strzelnicy z oznaczeniem:
a) stanowisk strzeleckich,
b) punktu sanitarnego,
c) dróg ewakuacji,
d) miejsca instalacji telefonu lub innych urządzeń łączności,
4) wykaz sygnałów alarmowych,
5) informację o możliwości i sposobie połączenia się z najbliższym punktem pomocy medycznej”15.

Regulacja prawna zaznacza także, iż za szkody powstałe podczas strzelania i spowodowanie wypadku odpowiada właściciel lub zarządca strzelnicy, prowadzący strzelanie lub trening strzelecki albo korzystający ze strzelnicy, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Natomiast odnosząc się do sposobu obchodzenia się z bronią wskazano, że:
• broń palną na strzelnicy przenosi się rozładowaną, zabezpieczoną i schowaną w kaburze, pokrowcach lub kasetach przeznaczonych do przenoszenia broni,
• wyjmowanie broni odbywa się tylko i wyłącznie na stanowisku strzeleckim lub treningowym tylko na polecenie prowadzącego i strzelanie lub trening strzelecki,
• wszelkich czynności związanych z obsługą broni dokonuje się wyłącznie z lufą skierowaną w kierunku kulochwytu, tarcz bądź przedmiotów będących celem na strzelnicy,
• strzelanie rozpoczną się wyłącznie na komendę prowadzącego strzelanie,
• zakończenie strzelania zgłasza się prowadzącemu strzelanie,
• po zakończeniu strzelania broń rozładowuje się, przedstawia do kontroli prowadzącemu strzelanie oraz zabezpiecza,
• zabrania się strzelania na terenie strzelnicy do innych przedmiotów niż tarcze strzelnicze oraz celowania lub strzelania do ludzi, zwierząt i ptactwa.

W omawianym rozporządzeniu wskazano także prawa i obowiązki osób przebywających na strzelnicy:
• korzystający ze strzelnicy jest obowiązany ściśle przestrzegać poleceń wydawanych przez prowadzącego strzelanie,
• zabrania się wstępowania na miejsce usytuowane frontem do komory strzeleckiej bez zgody prowadzącego strzelanie,
• korzystający ze strzelnicy z wyjątkiem osoby niepełnosprawnej, obowiązany jest przestrzegać przepisów dotyczących postaw strzeleckich,
• po komendzie „STOP”, wydanej przez prowadzącego strzelanie lub inną osobę, strzelający bezzwłocznie przerywają strzelanie,
• na teren strzelnicy zwierzęta mogą być wprowadzane tylko w wyjątkowych przypadkach i obowiązkowo powinny być trzymane na uwięzi oraz pod ścisłym nadzorem opiekuna,
• osobę naruszającą regulamin strzelnicy usuwa się ze strzelnicy16.

Jednocześnie należy wskazać, że bezpieczne korzystanie ze strzelnic zgodnie z zasadami bezpieczeństwa, jest w stanie wyrobić u ich użytkowników prawidłowe nawyki i zachowania z bronią. Dzięki temu podczas korzystania z broni osoby te będą odruchowo zachowywać się bezpiecznie, co powinny w dużej mierze wykluczyć różne wypadki, które w różnych sytuacjach się zdarzają17.

Omówione powyżej zagadnienia generują potrzebę właściwego zaprojektowania, wykonania i użytkowania strzelnic. Podstawowym zadaniem projektantów, wykonawców i użytkowników strzelnic jest zminimalizowanie zagrożeń spowodowanych ich funkcjonowaniem. W tym celu należy stosować środki zabezpieczające przed powstaniem wszelkich zagrożeń z wykorzystaniem dostępnych materiałów i technologii. Należy podkreślić, że są one zależne od konstrukcji i wyposażenia obiektu, na którym odbywają się strzelania, ale również od osób korzystających z obiektu. Dlatego też możemy dokonać podziału środków bezpieczeństwa stosowanych na strzelnicach na bierne i czynne, dzięki czemu łatwiej będzie ocenić, kiedy czynnik ludzki, a kiedy inne czynniki mają zasadniczy wpływ na występowanie zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu na strzelnicach, a w konsekwencji – na jakie obszary funkcjonowania obiektu należy położyć główny nacisk przy zastosowaniu nowoczesnych technologii sprzyjających podwyższeniu poziomu bezpieczeństwa i ograniczaniu do minimum zdarzeń wypadkowych.

Środki bierne – odnoszące się do całego obiektu oraz wszystkich uczestników strzelań, stosowane są przez cały czas funkcjonowania strzelnicy i są z nią związane, a jednocześnie są niezależne od osób biorących udział w strzelaniu.

Środki czynne (aktywne) – takie, które są stworzone i dostosowane do indywidualnych potrzeb osoby korzystającej ze strzelnicy oraz stosowane w celu poprawy bezpieczeństwa indywidualnego, wykorzystują cechy osobnicze uczestnika strzelań, na przykład kolor szkieł w okularach, wielkość rękawic, aktywne ochronniki słuchu montowane na hełm.

Wszystkie te środki bezpieczeństwa są bardzo ważne, zarówno dla osoby odbywającej strzelanie, prowadzącej strzelanie, jak i dla osób postronnych, będących obserwatorami lub przebywających w danym momencie w pobliżu osoby strzelającej. Zastosowanie na strzelnicy nowoczesnych materiałów, konstrukcji czy też urządzeń treningowych, pozwala między innymi na wyeliminowanie ryzyka opuszczenia pocisku z obszaru strzelnicy, ograniczenie emisji hałasu i zminimalizowanie skutków działania ewentualnych rykoszetów na ludzki organizm.

Można też dzięki nim wprowadzić szereg udogodnień, takich jak tarczociągi lub tarcze elektroniczne, które eliminują konieczność przekraczania przez strzelców linii ognia, co w konsekwencji zmniejsza ryzyko postrzału18.

5. BIERNE ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA

Wyróżniamy w praktyce następujące bierne środki bezpieczeństwa stosowane na strzelnicach:
• cele strzeleckie,
• maty wygłuszające w pomieszczeniach zamkniętych,
• kulochwyt żaluzjowy,
• monitoring na stanowiskach strzeleckich,
• tarczociągi,
• tarcze elektroniczne,
• właściwa amunicja bezodpryskowa do strzelań IPSC,
• wentylacja stanowisk w pomieszczeniach zamkniętych,
• izolowanie pocisków i recycling łusek,
• ochrona przed hałasem ze strzelnicy,
• ochrona przeciwpożarowa.

5.1. Cele strzeleckie

Wzrost popularności strzelań dynamicznych i sytuacyjnych spowodował, że zmieniły się wymogi strzelających wobec ostrzeliwanych celów. Klasyczną tarczę strzelecką zastąpiły cele zwane popperami, drzewkami i gongami.

Popper strzelecki to blaszany cel w kształcie prostokąta zwieńczonego kołem, zamontowany na statywie z mechanizmem opadającym, który działa pod wpływem uderzającego w cel pocisku. Poppery często posiadają mechanizmy podnoszące je po opadnięciu – ręczne (działanie siły człowieka) lub półautomatyczne (pod wpływem działania elektromagnesu sterowanego impulsem elektrycznym).

Gong to cel zazwyczaj w kształcie koła, wykonany z blachy i zawieszony najczęściej na łańcuchu, który po trafieniu przez pocisk wydaje charakterystyczny dźwięk. Blacha używana do produkcji takich celów musi być wykonana z odpowiedniego materiału i spełniać określone parametry. Zwykła blacha o niskiej twardości i grubości nie tylko ulegnie przebiciu przez pociski, ale po określonym czasie, w wyniku intensywnego ostrzeliwania, odkształci się półmisek, co może skutkować rykoszetami podczas kolejnych strzelań. Aby nie dopuścić do takiej sytuacji, należy zastosować odpowiedniej jakości i grubości stalowe blachy. Obecnie normy europejskie spełnia najbardziej twarda blacha typu HARDOX 500 i HARDOX 600. Kuloodporność blach określa norma PN-EN 1522:200019.

5.2. Maty wygłuszające w pomieszczeniach zamkniętych

Odbywanie strzelań w pomieszczeniach zamkniętych lub półotwartych niesie ze sobą utrudnienie w postaci wzrostu natężenia dźwięku podczas oddawania strzału. Ponieważ ściany i sufit pomieszczeń muszą być zbudowane z odpowiednich materiałów, którymi zazwyczaj są bloczki betonowe lub cegła (w starszych konstrukcjach), a stropy to konstrukcje betonowe zbrojone, hałas na strzelnicy jest często uciążliwy.

Hałas można ograniczyć poprzez maty wygłuszające. W ostatnich latach technologia w tej dziedzinie poczyniła ogromny postęp. Ściany i podłoże wykładane są matami bitumicznymi o grubości od jednego do kilkunastu milimetrów z możliwością przyklejenia do twardego podłoża i łączenia na styk.

Sufity wymagają wygłuszenia z użyciem materiałów lżejszych. Bardzo dobrze do tego nadają się arkusze wykonane z pianki poliuretanowej ukształtowane w tak zwane piramidki. Jej zalety to poprawa akustyki wewnątrz, zmniejszenie fal stojących, redukcja pogłosu, łatwy i szybki montaż oraz intersujący efektu wizualny20.

5.3. Kulochwyt żaluzjowy

Kulochwyt pełni na strzelnicy bardzo ważną funkcję absorbowania wystrzelonych pocisków. Przez wiele lat taką rolę odgrywał wał ziemny o odpowiedniej wysokości lub pionowa ściana z drewna, zazwyczaj wykonana z podkładów kolejowych. Mając na uwadze ograniczony dostęp do kolejowych podkładów, konieczne stało się opracowanie alternatywnych form zabezpieczenia terenu przed skutkami działania pocisków oraz zakończenie ich lotu w ściśle określonym miejscu. Taką alternatywą są kulochwyty żaluzjowe, które składają się z zamocowanych pod odpowiednim kątem płaskowników stalowych w formie ściany. Pocisk uderzający w płaskownik traci część energii kinetycznej, a tor jego lotu zostaje zmieniony tak, aby ostatecznie wylądował w pojemniku. Mając na celu zagwarantowanie optymalnej wytrzymałości na uderzenia, a przez to wyeliminowania odkształcenia poszczególnych listew żaluzji oraz ograniczenia ciężaru całej konstrukcji do produkcji urządzenia stosuje się wytrzymałą stal HARDOX 60021.

5.4. Monitoring na stanowiskach strzeleckich

Za pomocą kamer na stanowiskach strzeleckich można nadzorować i rejestrować przebieg strzelań. Wysoka rozdzielczość stosowanych kamer, ich miniaturyzacja oraz odporność na warunki atmosferyczne powodują, że mogą być stosowane do podglądu wyników strzelań na pojedynczych stanowiskach strzeleckich.

Monitoring strzelnic jest szczególnie istotny przy wypadkach, ponieważ nagranie stanowi wówczas cenny materiał do analizy podczas prowadzenia postępowania wyjaśniającego zdarzenie, albo umożliwia szybką reakcję prowadzących strzelanie w celu zapobieżenia eskalacji skutków zdarzenia22.

5.5. Tarczociągi

Urządzenia transportujące tarcze strzeleckie są coraz częściej stosowane na strzelnicach. Odgrywają one ważną rolę pod względem bezpieczeństwa, gdyż przy ich zastosowaniu nie ma konieczności występowania na przedpole, a w konsekwencji przekraczania linii ognia. Rozwój mechatroniki spowodował, że możliwe stało się instalowanie transportera tarcz. Dodatkowo relatywnie mała moc wymagana do wykonania pracy transportowej powoduje możliwość stosowania silników elektrycznych niskonapięciowych. Precyzyjną regulację prędkości przesuwu oraz działanie urządzenia i ustawienia tarczy gwarantują falowniki prądy trójfazowego czy styczniki kontaktronowe lub fotokomórki23.

5.6. Tarcze elektroniczne

Wzrost popularności strzelectwa i wyrównany poziom uczestników zawodów strzeleckich i używanego przez nich sprzętu, spowodował, że stosowanie kalibromierzy do obliczania wartości przestrzelin jest niewystarczające. Do przekazywania informacji na temat wyników strzelań zastosowano rozwiązania elektroniczne. Najpierw wprowadzono elektroniczne czytniki tarcz, których funkcja sprowadzała się do skanowania tarcz po wykonaniu strzelań; następnie opracowano metodę pomiaru elektronicznego wartości przestrzelin poprzez stosowanie pomiarów czujnikami akustycznymi lub laserowymi umieszczonymi w tarczy24.

5.7.Właściwa amunicja bezodpryskowa do strzelań IPSC

Podczas odbywania strzelań tarczowych pociski przebijają tarcze i ich bieg kończy się w kulochwycie. Statyczne strzelania odbywają się w odległości od celu i teoretycznie gwarantującej uniknięcia trafienia przez rykoszet. Bez względu na używany kaliber i rodzaj broni palnej w sporcie strzeleckim w konkurencjach pistoletowych taka odległość wynosi minimum 25 m, a przy konkurencjach karabionowych minimum 50 m. Inaczej jest podczas wykonywania strzelań tzw. sytuacyjnych i dynamicznych z wykorzystaniem popperów i gongów. Natomiast w przypadku strzelań IPSC odległość strzelca od celu jest mniejsza, a celem jest metalowa blacha, dlatego pojawia się niebezpieczeństwo trafienia rykoszetem.

W celu zminimalizowania jego skutków lub wręcz wyeliminowania, stosuje się cele wykonane z blachy HARDOX. Dodatkowo używa się amunicji, której pociski mają mniejszą zdolność penetracji a większą moc obalania, np. z pociskiem pełnopłaszczowym FMJ lub z wgłębieniem wierzchołkowym JHP. Poprzez ścięcie czoła pocisku JHP środek ciężkości zostaje przeniesiony do tyłu, co obniża zdolność penetracji. Nie powoduje to jednak całkowitej likwidacji zjawiska rykoszetowania, ale je ogranicza w sposób znaczny25.

5.8. Wentylacja stanowisk w pomieszczeniach

Właściwa ochrona zdrowia, podczas odbywania strzelania w pomieszczeniach zamkniętych, to podstawowy cel każdego projektanta tego typu obiektów. Oprócz wcześniej wskazanych problemów z przenikaniem hałasu do środowiska i jego oddziaływaniem na ludzi, także ogromny wpływ na zdrowie i komfort strzelania ma świeże powietrze. Strzałowi, czyli procesowi przemiany energii chemicznej w cieplną w wyniku spalania, towarzyszy powstanie szkodliwej chmury gazów. Wówczas w powietrzu unosi się charakterystyczny zapach, np. kordytu czy balistytu z kategorii prochów nitrocelulozowych. Są to pochodne azotu, tlenku i dwutlenku węgla. Zastosowanie wyciągów połączonych z filtrowaniem wymienianego powietrza definitywnie rozwiązuje ten problem26.

5.9. Izolowanie pocisków i recykling łusek

Odpowiednia gospodarka proekologiczna na terenie obiektu, jakim jest strzelnica, nie może pominąć problemu zagospodarowania zużytych pocisków i łusek. Stosowanie zaprezentowanych powyżej kulochwytów żaluzjowych rozwiązuje problem pocisków całkowicie. Łuski natomiast są segregowane według rodzajów materiałów, z których zostały wykonane, czyli stalowych materiałów kolorowych w sytuacjach amunicji kulowej oraz tworzyw sztucznych w przypadku amunicji śrutowej.

Obecnie na terenie Polski funkcjonują już firmy, które zajmują się utylizacją łusek amunicji śrutowej. Ponadto coraz bardziej popularne wśród strzelców jest elaborowanie amunicji. Zakup kompletu powszechnie łatwego do nabycia i składającego się z prasy, matryc, osadzarki spłonek, kalibrownicy, myjki łusek, powoduje, że strzelec otrzymuje produkt najwyższej klasy w postaci samodzielnie wykonanego naboju do broni osobistej. Możliwość kilkunastokrotnego wykorzystania tej samej łuski, precyzja podczas odmierzania prochu i recykling pocisków w dużej mierze przyczyniają się zarówno do poprawy osiągnięć wyników, jak również ochrony środowiska i poprawy bezpieczeństwa27.

5.10. Ochrona przed hałasem ze strzelnicy

Właściwe funkcjonowanie strzelnicy wymaga zastosowania rozwiązań, które nie powodują uciążliwości dla środowiska w sąsiedztwie danego obiektu. Mowa tu głównie o nadmiernym hałasie generowanym podczas strzelań, który jest dokuczliwy dla mieszkańców zamieszkujących w okolicy strzelnicy. Obecnie, aby zmniejszyć ryzyko związane z wystąpieniem nadmiernego hałasu, stosuje się różne formy ograniczenia jego emisji. Ponieważ używanie broni z tłumikiem dźwięku jest zabronione, pozostaje jedynie próba ograniczenia przenikania hałasu do otoczenia poprzez stosowanie barier ochronnych. Takie rozwiązania mogą stanowić nasadzenia drzewostanu lub ekrany akustyczne. W przypadku ekranów akustycznych ich producenci gwarantują obniżenia natężenia dźwięku na poziomie od 31 do 36 dB.

Należy zaznaczyć, że w ostatnim czasie zaczyna się stosować nowatorską metodę walki z hałasem. Polega ona na wykorzystaniu zjawiska interferencji fal dźwiękowych. Jest to zjawisko nakładania się fal prowadzące do zwiększenia lub zmniejszenia amplitudy fali wypadkowej i w konsekwencji następuje fala wypadkowa ze zjawiskiem wygaszania. Wykorzystanie zjawiska interferencji pozwala na estetyczne wykonanie zabezpieczenia dźwiękowego oraz wkomponowanie go w środowisko28.

5.11. Ochrona przeciwpożarowa

Każdy obiekt użyteczności publicznej musi spełniać wymagania dotyczące zabezpieczeń przeciwpożarowych. Posiadanie koców gaśniczych, gaśnic o odpowiedniej pojemności i przeznaczeniu stanowi obowiązkowy element strzelnicy. Rozwój techniki pozwala i w tej dziedzinie również wykonać działania zwiększające poziom bezpieczeństwa na terenie obiektu. Dokonać tego można poprzez zastosowanie czujników dymu, które automatycznie uruchamiają system alarmowy. Ponadto obiekt może być wyposażony w system zraszający w sytuacji wykrycia przez czujniki wzrostu temperatury29.

6. Aktywne środki bezpieczeństwa

Natomiast do aktywnych środków bezpieczeństwa występujących na strzelnicach zalicza się:

  • Aktywne ochronniki słuchu,
  • Elektroniczne trenażery strzeleckie,
  • Kamizelki kevlarowe,
  • Okulary ze szkłami bezodpryskowymi,
  • Rękawice strzeleckie.


6.1. Aktywne ochronniki słuchu

Rozwój elektroniki i miniaturyzacja jej podzespołów znalazły zastosowanie w tak zwanej aktywnej ochronie słuchu. Słuchawki ochronne zaopatrzone w mikrofon i zazwyczaj osobną regulację głośności na każde ucho powodują, że funkcjonowanie na strzelnicy staje się dla strzelca dużo bardziej przyjemne i bezpieczne. Urządzenie pozwalające doskonale słyszeć dźwięki z otoczenia, w chwili przekroczenia bariery o odpowiednim natężeniu (np. wystrzału) momentalnie odcina ten dźwięk od odbiorcy, a następnie, po jego ustaniu, wraca do poprzedniego stanu. Użytkownik ma zabezpieczony narząd słuchu, a jednocześnie doskonale słyszy na przykład komendy i polecenia wydawane przez prowadzącego strzelanie, przez co zwiększony jest poziom bezpieczeństwa30.

6.2.Elektroniczne trenażery strzeleckie

Bardzo ważnym elementem mającym wpływ na bezpieczeństwo na strzelnicy jest wyszkolenie i umiejętności strzelca. W sporcie strzeleckim panuje opinia, że po 10.000 powtórzeń wyrabia się nawyk strzelecki. To właściwe nawyki w posługiwaniu się bronią stanowią o bezpieczeństwie. Wyrobienie właściwych nawyków daje poczucie bezpieczeństwa, spokoju i stanowi podstawę do tego, aby doskonalić techniki strzeleckie.

W celu jeszcze bardziej bezpiecznego wyrabiania właściwej postawy, zachowań i nawyków opracowano systemy szkolenia bezstrzałowego, zwane trenażerami strzeleckimi. To właśnie rozwój elektroniki i cyfryzacji spowodowały, że tego typu urządzenia stały się dostępne dla przeciętnego strzelca. Ich przydatność i podobieństwo do realnych warunków zależy od kosztów zakupu.

Tańsze urządzenia mieszczą się w skrzynce i składają się z:
- płyty, do której mocowane są tarcze strzeleckie,
- małego statywu mocowanego do tej płyty z kamerą rejestrującą, która jest połączona z komputerem,
- urządzenia laserowego wkładanego w lufę broni, które wypuszcza wiązkę światła po kliknięciu spustu, gdy następuje suchy strzał.

Skalibrowana kamera przekazuje do komputera informacje o miejscu trafienia wiązki lasera, a ten rejestruje i wskazuje na monitorze miejsce trafienia. Takie urządzenie stanowi doskonały środek dydaktyczny dla początkujących strzelców, między innymi z tego powodu, że wybacza błędy przy posługiwaniu się bronią takie jak niekontrolowany strzał.

Dla bardziej zaawansowanych strzelców zestawy do treningu składają się z:
- rzutnika dającego obraz o wymiarach rzeczywistych otoczenia,
- replik broni z zamontowanymi źródłami promieniowania laserowego,
- komputera z oprogramowaniem, które pozwala symulować wszelkiego rodzaju strzelania. Takie zestawy pozwalają wyćwiczyć błyskawiczną reakcję strzelca, celność oraz właściwe zachowania podczas posługiwania się bronią31.

6.3. Kamizelki kevlarowe

Oprócz strzelań statycznych, dynamicznych i sytuacyjnych na strzelnicach wykonuje się również strzelania specjalne pod kątem szkolenia i doskonalenia jednostek antyterrorystycznych w prowadzeniu walk w pomieszczeniach zamkniętych. W czasie tego typu działań konieczne jest nie tylko zabezpieczenie narządu słuchu i wzroku, ale także uniknięcie niebezpieczeństwa zranienia przez rykoszety. Do tego służą kamizelki zabezpieczające zwane również „kuloodpornymi”. Rozwój techniki i nowe technologie spowodowały, że ciężka kamizelka z płyty stalowej na piersi zamieniła się w dostoswaną do ciała kamizelkę o grubości około 3-4 cm, na którą można założyć na przykład garnitur czy płaszcz.

6.4. Okulary ze szkłami bezodpryskowymi

Narząd wzroku podczas odbywania strzelań jest narażony na wiele urazów spowodowanych różnymi czynnikami. Samo celowanie powoduje, że broń jest zbliżona do oka. Wystrzał powoduje wydostawanie się spalonych gazów prochowych i ich szkodliwe działania na oko ludzkie.

W skrajnych przypadkach w czasie strzelania w sytuacji rozerwania komory nabojowej czy choćby podczas samego wyrzucania łuski może wystąpić zdarzenie wywołujące uraz mechaniczy ciała. Kolejną przyczyną urazu narządu wzroku może być rykoszetujący pocisk. W celu uniknięcia tego typu sytuacji zalecane jest stosowanie okularów ochronnych. Polski Związek Strzelectwa Sportowego wprowadził na strzelnicach obowiązek używania okularów ochronnych. Rozwój techniki spowodował, że materiały używane do produkcji okularów spełniają idealnie swoją funkcję, ponieważ są to szkła bezodpryskowe, wytrzymałe na uderzenia32.

6.5. Rękawice strzeleckie

Strzelcy sportowi używają rękawic strzeleckich, których zadaniem jest zwiększenie stabilności uchwytu karabinu, co wpływa na korzystniejsze wyniki stosującego je strzelca. Są one estetycznie wykonane, ze skóry i odpowiednio wyprofilowane.

Dodatkowo używa się rękawic taktycznych i bezpalcowych, mających na celu zwiększenie poprawności chwytu broni podczas oddawania strzału oraz zagwarantowanie mocnego
i bezpiecznego trzymania broni przy poruszaniu się z nią w czasie odbywania konkurencji dynamicznych33.

7. Bezpieczeństwo na strzelnicach garnizonowych

Bezpieczeństwo na strzelnicach i nowoczesne technologie zabezpieczeń omówione zostaną na przykładzie konstrukcji i eksploatacji strzelnic garnizonowych.

Wprowadzanie do uzbrojenia Wojska Polskiego nowych wzorów uzbrojenia strzeleckiego i środków bojowych (w tym amunicji) oraz związane z tym zmiany programów szkolenia, a także burzliwa industrializacja terenów przylegających do strzelnic garnizonowych, stawiają przed konstruktorami i eksploatatorami tych obiektów coraz bardziej rygorystyczne wymagania usankcjonowane prawnie, mające na celu zagwarantowanie niezbędnego bezpieczeństwa ich użytkowania.

W procesie eksploatacji strzelnic wystrzelone pociski trafiają w różne elementy zabezpieczenia i technicznego wyposażenia strefy strzelań, na których powinny być zatrzymywane rykoszetujące pociski. Stanowią one duże zagrożenie dla otoczenia strzelnicy, ponieważ ich dalszy lot jest przypadkowy, a energia pocisków jest na tyle duża, aby móc spowodować zranienie ludzi i zwierząt oraz uszkodzić mienie, znajdujące się w strefach ochronnych.

Wyniki prac naukowo-badawczych prowadzonych m.in. w Instytucie Techniki Uzbrojenia Wojskowej Akademii Technicznej znacznie wzbogaciły wiedzę z zakresu zjawisk towarzyszących rykoszetowaniu pocisków, umożliwiając sformułowanie podstawowych parametrów konstrukcyjno-technologicznych elementów zabezpieczenia strzelnic, które zminimalizują ich podatność na penetrację oraz rykoszetowanie pocisku, a zwłaszcza wylot poza strefę strzelań. Bardzo ważnymi, wpływającymi w sposób bezpośredni na bezpieczeństwo użytkowania strzelnicy, są też parametry konstrukcyjne strzelnicy.

Po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 października 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać strzelnice garnizonowe i ich usytuowanie34, w istniejących strzelnicach garnizonowych wprowadzono zmiany konstrukcyjne elementów zabezpieczających, które w znacznym stopniu ograniczyły wylot rykoszetów poza strefę strzelań i strefy ochronne. Klasyfikacja strzelnic garnizonowych na cztery klasy bezpieczeństwa daje możliwość budowy strzelnicy, która umożliwi realizację programu strzelań dla danego garnizonu.

W projekcie budowy strzelnicy należy uwzględnić możliwość wyznaczenia określonej wielkości strefy zagrożenia (dla danej klasy bezpieczeństwa), ponieważ jej wielkość określa stopień zabudowy strefy strzelań. Istniejące „stare” strzelnice garnizonowe zaklasyfikowano do IV klasy bezpieczeństwa, z uzupełniającą rozbudową strefy strzelań, a także z wprowadzeniem niezbędnych zmian konstrukcyjnych lub w niektórych przypadkach likwidacją niektórych elementów zabezpieczających strzelnicy.

Najważniejszą cechą nowoczesnej strzelnicy garnizonowej jest jej bezpieczeństwo użytkowania. Bezpieczeństwo to powinno być zagwarantowane zarówno przez odpowiednią geometrię strzelnicy, jak również poprzez zastosowanie niezbędnej liczby elementów (w tym zabezpieczających) wykonanych z odpowiednich materiałów. W szczególności elementy te powinny, w możliwie najwyższym stopniu, eliminować możliwość powstawania rykoszetów podczas użytkowania strzelnicy.

Warto zwrócić uwagę, że najbardziej niebezpieczne rykoszety powstają na koronie kulochwytu dolnego w przesłonie nr 1 tzw. „ślizgi” po górnej krawędzi czołowej deski mogą odchylić swój tor lotu tak, aby mógł on przelecieć ponad kulochwytem głównym, przy niewielkiej utracie energii kinetycznej. Podobne rykoszety, powstałe na czołowej krawędzi blachy na kulochwycie dolnym w przesłonie nr 1, również mogą przemieścić się ponad kulochwytem głównym, ale z większą utratą energii kinetycznej podczas lotu na dalszym odcinku toru lotu.

Po uwzględnieniu opisanych wyżej ograniczeń można stwierdzić, że strzelnica garnizonowa będzie spełniać wymogi bezpieczeństwa w przypadku, gdy jej parametry konstrukcyjne będą odpowiadać całkowicie odpowiednim wymiarom liniowym i kątowym.

Badania doświadczalne prowadzone w celu określenia bezpieczeństwa użytkowania strzelnic garnizonowych wykazały, że pomimo zastosowania dodatkowych elementów zabezpieczających, nadal powstają w strefie strzelań rykoszety od twardych elementów zabudowy, a nawet od trafienia pocisku w tarczę.

Przestrzelenie tarczy metalowej, szczególnie podczas strzelania z karabinków kalibru 5,56 mm, powoduje znaczne odchylenie toru lotu pocisku, który z kolei może odbić się od innych elementów zabudowy (nawet je uszkadzając), natomiast pociski odbijające się od gruntu mogą opuszczać strefę strzelań strzelnicy. W przypadku braku możliwości wyznaczenia strefy zagrożenia buduje się lub przebudowuje strzelnice w I klasie bezpieczeństwa, gdzie strefa zagrożenia równa jest strefie niebezpiecznej. Natomiast w strefie strzelań buduje się 9 przesłon pionowych z zadaszeniami i parami połączonymi zadaszeniem kuloodpornym z wyjątkiem przesłony nr 3, 6 i 7, z zabezpieczeniami bocznymi i kuloodpornym oraz z zadaszonym kulochwytem głównym. Stanowiska celów (podnośniki, stojaki, uchwyty tarcz i celów) umieszcza się w zagłębieniu płaszczyzny strzelnicy (0,20 m poniżej poziomu strzelnicy). Elementy stalowe i betonowe występujące w strefie strzelań od strony stanowisk strzeleckich osłania się miękkim drewnem lub innym materiałem antyrykoszetowym. Górną strefę mniejszych strzelnic (np. pistoletowych do 50 m) można zadaszyć segmentowo. Zamontowane ukośnie segmenty są odporne na przestrzelenie pociskiem.

Wyniki badań przeprowadzonych na odkrytych strzelnicach garnizonowych pozwalają stwierdzić, że nawet na dobrze zaprojektowanych, wykonanych i eksploatowanych strzelnicach występuje określone, niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia rykoszetu pocisku. Mimo że ograniczy się możliwość ostrzelania płaszczyzny strzelnicy i koron kulochwytów, to i tak pociski mogą zostać odbite od elementów strzelnicy (przesłon, tarcz).

Należy wskazać, że przeprowadzone badania strzelań wykazały, że spośród kilkuset sztuk wystrzelonych pocisków amunicji różnych „kalibrów” kilkanaście procent rykoszetowało. Wykorzystywanie na strzelnicach szerokiego asortymentu broni o różnych kalibrach skutkuje tym, że nawet w przypadku strzelnicy zbudowanej zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami istnieje możliwość ostrzelania elementów strzelnicy i powstania rykoszetów. Jest to rezultat istnienia różnic w balistyce zewnętrznej pocisków poszczególnych kalibrów. Im większa liczba wzorów broni i szerszy asortyment stosowanej do niej amunicji, tym bardziej skomplikowane jest zaprojektowanie skutecznego zabezpieczenia strzelnicy. Wynika to z faktu, że tory lotu różnych pocisków wymagają stosowania odmiennych rodzajów elementów zabezpieczających. Stosowanie różnych asortymentów amunicji pistoletowej, pośredniej i karabinowej powoduje konieczność podejścia kompromisowego, skutkującego budową zabezpieczeń uniwersalnych. Oznacza to, że zjawiska rykoszetowania na strzelnicach nie da się całkowicie wyeliminować, a jedynie znacznie ograniczyć jego skutki, dążąc do tego, aby rykoszety opadały w strefie strzelań lub – co najwyżej – w strefie niebezpiecznej.

Natomiast całkowite zabezpieczenie przed wylotem pocisków i rykoszetów poza strefę strzelań uzyskuje się na strzelnicach o całkowicie zakrytej strefie strzelań, tzw. strzelnicach krytych35.

8. Bezpieczeństwo strzelnic szkolnych i młodzieży

Kwestia regulacji prawnych i bezpieczeństwa zostanie omówiona także na przykładzie strzelnic szkolnych i edukacji młodzieży będącej ich użytkownikami w oparciu o wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli z lutego 2018 r 36.

Pod wpływem trendów polskich i światowych rozszerza się zapotrzebowanie na różne formy szkolenia w zakresie umiejętności strzeleckich wśród młodzieży. Strzelectwo sportowe staje się coraz powszechniejsze wśród młodzieży i jego skala systematycznie wzrasta, a wprowadzanie zajęć dodatkowych ze strzelectwa sportowego w szkołach stanowi istotne poszerzenie oferty edukacyjnej szkoły. Życie i zdrowie obywateli jest najistotniejszym dobrem i ich ochrona jest jednym z najważniejszych zadań Rzeczypospolitej Polskiej. Życie i zdrowie młodych ludzi, wchodzących w okres dorastania, posługujących się bronią lub innym sprzętem strzeleckim na zajęciach szkolnych, jest szczególnie narażone na zagrożenia, ze względu na brak doświadczenia życiowego w obchodzeniu się z urządzeniami strzeleckimi oraz brak możliwości racjonalnego przewidywania skutków mogących nastąpić w konsekwencji niewłaściwego jej użycia. Jedną z takich form nauki strzelectwa jest funkcjonowanie strzelnic szkolnych, usytuowanych w budynkach i obiektach szkół oraz innych placówek oświatowych. W praktyce, oprócz strzelnic szkolnych, które podlegają rygorom ustawy o broni i amunicji, funkcjonują również „sale dydaktyczne do strzelectwa sportowego” lub „strzelnice szkolne”, które nie muszą spełniać wymogów powołanej ustawy. Nie zostały wydane przepisy w zakresie warunków technicznych strzelnic szkolnych i obiektów, na których odbywają się szkolne zajęcia ze strzelectwa sportowego. Tym samym nie są określone zasady gwarantujące bezpieczeństwo uczniom, nauczycielom i innym osobom korzystającym ze strzelnic szkolnych.

Obiekty strzelnic szkolnych w skontrolowanych przez NIK szkołach posiadały podstawowe wyposażenie w zakresie bezpieczeństwa użytkowników. Posiadały wyznaczone stanowiska strzeleckie, transportery tarcz, kulochwyty, nauszniki i okulary ochronne oraz gaśnice. Wyposażenie to szkoły kompletowały samodzielnie, ponieważ nie ma regulacji prawnych, określających minimalne wymogi wyposażenia sal dydaktycznych do strzelectwa sportowego. Większość strzelnic szkolnych utworzono poprzez adaptację sal dydaktycznych lub innych pomieszczeń szkolnych.

Na skutek błędnej interpretacji przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane37. w zakresie adaptacji pomieszczeń na strzelnice szkolne, prac tych nie zgłaszano do organów administracji architektoniczno-budowlanej. Konsekwencją tego był brak weryfikacji przez właściwy organ państwa możliwości użytkowania pomieszczeń w takim charakterze. Dyrektorzy szkół niezasadnie przyjmowali, że adaptacja sali dydaktycznej na strzelnicę szkolną, nie powoduje zmian w zakresie bezpieczeństwa pracy oraz warunków zdrowotnych, korzystających z takich pomieszczeń uczniów i nauczycieli, a także innych osób przebywających w pobliżu. Także adaptacja na strzelnice szkolne innych pomieszczeń, np. poddasza, strychu, magazynu pozostawała bez uwzględnienia w oficjalnym wykazie. W świetle art. 71 ustawy Prawo budowlane podjęcie w obiekcie budowlanym działalności zmieniającej warunki bezpieczeństwa pracy lub warunki zdrowotne stanowiło zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części. Na podstawie art. 71 ust. 2 tej ustawy wymagało to zgłoszenia organowi administracji architektoniczno-budowlanej.

Najwyższa Izba Kontroli uznała za zasadne określenie minimalnych wymogów bezpieczeństwa w pomieszczeniach wykorzystywanych na strzelnice szkolne. W ocenie NIK utworzenie strzelnicy szkolnej poprzez adaptację pomieszczeń niewątpliwie zmienia warunki zdrowotne w takim pomieszczeniu oraz w związku z tym wymaga co najmniej zgłoszenia właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej.

Dyrektorzy skontrolowanych szkół podjęli działania w zakresie gwarancji bezpieczeństwa na strzelnicach szkolnych. Zajęcia ze strzelectwa sportowego prowadzili odpowiednio przygotowani nauczyciele, którzy właściwie je dokumentowali. Uczestnicy zajęć posiadali ubezpieczenia NW. Strzelnice szkolne posiadały wydane przez dyrektorów regulaminy, określające zasady korzystania z tych obiektów, sposób obchodzenia się z bronią oraz zachowania się osób tam przebywających. W przypadku strzelnic szkolnych wystąpił brak wymogów, co do treści takiego regulaminu i sposobu jego wydawania. W skontrolowanych szkołach regulaminy strzelnic szkolnych opracowano w oparciu o wzorcowy regulamin strzelnic, określony w rozporządzeniu Ministra Spraw wewnętrznych i Administracji z dnia 15 marca 2000 r.

Sprzęt wykorzystywany do zajęć był odpowiednio przechowywany w metalowych szafach, zamkniętych na kłódkę. W przypadku, gdy była to broń, dochowano wymogów dotyczących jej ewidencjonowania, używania i przechowywania, określonych w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji 38.. Szkoły prowadziły dzienniki zajęć, w których odnotowywano daty prowadzenia strzelań, obecności uczestników, tematy, wnioski do dalszych zajęć oraz potwierdzenia znajomości regulaminu strzelnicy przez uczniów. Zarówno uczniowie jak i prowadzący zajęcia ubezpieczeni byli od następstw nieszczęśliwych wypadków. Strzelnice szkolne wyposażone były w apteczki pierwszej pomocy.

Dyrektorzy sprawowali nadzór nad bezpieczeństwem uczniów w trakcie zajęć, prowadzonych na strzelnicach szkolnych i salach dydaktycznych do strzelectwa sportowego – na ogólnych zasadach określonych w ustawie z dnia 7 września 1991 roku  o systemie oświaty39. Brak szczegółowych wymogów dla obiektów strzelnic szkolnych i zasad ich funkcjonowania sprawiał, że nadzór ten był mało efektywny. Szkoły dysponowały planami nadzoru pedagogicznego, w których ujmowano prowadzenie kontroli zajęć ze strzelectwa sportowego. Dyrektorzy sprawdzali plany pracy dydaktycznej, prowadzenie dzienników lekcyjnych, przeprowadzali obserwacje zajęć z wiedzy ogólnowojskowej i na strzelnicy.

Prowadzone przez dyrektorów kontrole dotyczyły, m.in.:

  • znajomości przez uczniów zasad bezpieczeństwa przy obchodzeniu się z bronią,
  • zachowania się uczniów na strzelnicy podczas zajęć,
  • przestrzegania regulaminu strzelnicy,
  • dbałości o własne bezpieczeństwo (używanie okularów ochronnych),
  • sposobu prowadzenia zajęć przez instruktorów,
  • zabezpieczenia broni pneumatycznej na strzelnicy,
  • stanu technicznego urządzeń40.


9. Zakończenie

Podsumowując należy stwierdzić, że przy konstruowaniu i budowie urządzeń oraz materiałów na strzelnice, wykorzystuje się odpowiednie regulacje prawne, nowoczesne technologie i zdobycze współczesnej techniki. Wprowadzenie nowych materiałów i rozwiązań technicznych powoduje obniżenie kosztów strzelania, zwiększanie skuteczności poprzez poprawę osiąganych wyników. Przede wszystkim jednak skutkuje zwiększeniem poziomu bezpieczeństwa osób przebywających na strzelnicy.

Bardzo ważną rolę odgrywają przedstawione regulacje prawne i środki bezpieczeństwa, zwłaszcza środki bierne, ponieważ ograniczają lub nawet uniemożliwiają powstanie skutków przypadkowego strzału. Zaprezentowane środki wyposażenia obiektów strzeleckich, między innymi cele wykonane z odpowiedniej blachy zapobiegającej rykoszetom, nowoczesne kulochwyty żaluzjowe, absorbujące wystrzelone pociski czy tarczociągi, dzięki którym nie ma konieczności wstępowania na przedpole, a w konsekwencji przekraczania linii ognia, bezodpryskowa amunicja – w znacznym stopniu podwyższają poziom bezpieczeństwa wszystkich uczestników strzelania. Ponadto ściany, wygłuszenia, akustyczne bariery ochronne zapobiegają negatywnym skutkom działań na strzelnicy. Rezultatem stosowania wymienionych technologii jest poprawa bezpieczeństwa na obiektach strzeleckich.

Celem aktywnych środków bezpieczeństwa jest ograniczenie uszczerbku na zdrowie w wyniku strzału. Słuchawki, okulary ze szkłami bezodpryskowymi, rękawice i kamizelki ochronne, które odgrywają zasadniczą rolę w ochronie przed bezpośrednimi skutkami postrzału oraz trenażery, które umożliwiają wyrobienie u strzelca właściwych nawyków stanowiących podstawę zachowania bezpieczeństwa.

Zastosowanie nowoczesnych środków bezpieczeństwa nie wyklucza całkowicie występowania jakichkolwiek sytuacji wypadkowych na strzelnicach, zwłaszcza że wiele z tych wydarzeń to zamachy samobójcze. Są one działaniami zamierzonymi, zaplanowanymi i w zasadzie niemożliwymi do zapobieżenia. Przyczyn tych zdarzeń należy upatrywać przede wszystkim w samym człowieku i jego kondycji psychofizycznej, a nie w środkach bezpieczeństwa na strzelnicy.

1 V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, D. Wilk, J. Wójcikiewicz, Kryminalistyka a nowoczesne technologie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019, s. 119-120.
2 W. Lampel, R. Mahrhold, Leksykon broni od A do Ż, Muza SA., Warszawa 2004, s. 37.
3 Encyklopedia powszechna PWN, wyd. 3, Warszawa 1983, s. 367.
4 Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (tekst jedn. z 2020 r. Dz. U. poz. 955).
5 E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyński, Kryminalistyka – czyli rzecz o metodach śledczych, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa 2011, s. 446-447.
6 B. Hołyst, Kryminalistyka, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, s. 647.
7 M. Kulicki, V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, L. Stępka, Kryminalistyka. Wybrane zagadnienia teorii i praktyki śledczo-sądowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2009, s. 493-495.
8 http://fitdm.pl/bhp-to-podstawa-jak-zadbac-o-bezpieczenstwo-na-strzelnicy_tjph.a (19.01.2022 r.).
9 M. Kulicki, V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, L. Stępka, Kryminalistyka …, op. cit., s. 48.
10 V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, D. Wilk, J. Wójcikiewicz, Kryminalistyka …, op. cit., s. 120.
11 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 marca 2000 r. w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic (Dz. U. Nr 18, poz. 234).
12 Osoba, która odbyła przeszkolenie w zakresie prowadzenia strzelania oraz udzielania pomocy medycznej w jednostkach organizacyjnych Policji, Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego lub Ligi Obrony Kraju.
13 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 marca 2000 r. w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic, op. cit.
14 Ibidem.
15 Ibidem.
16 Ibidem.
17https://www.poradniklowiecki.pl/237-poradnik-lowiecki-2020/poradnik-lowiecki-nr-2-2020/1567-bezpieczenstwo-w-obchodzeniusie-z-bronia.html (19.01.2022 r.).
18 V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, D. Wilk, J. Wójcikiewicz, Kryminalistyka …, op. cit., s. 121.
19 Ibidem, s. 122.
20 Ibidem, s. 123
21 Ibidem, s. 124.
22 Ibidem, s. 125.
23 Ibidem, s. 126.
24 Ibidem, s. 126.
25 Ibidem, s. 127.
26 Ibidem, s. 127.
27 Ibidem, s. 127.
28 Ibidem, s. 128.
29 Ibidem, s. 128.
30 Ibidem, s. 129.
31 Ibidem, s. 130.
32 Ibidem, s. 132.
33 Ibidem, s. 132.
34 Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 października 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać strzelnice garnizonowe i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 132, poz. 1479).
35 J. Gacek, B. Marciniak, R. Woźniak, Wybrane zagadnienia bezpieczeństwa konstrukcji i eksploatacji strzelnic garnizonowych, Zeszyt 133 nr 1/2015, WAT 2015, s. 103-117.
36Informacja o wynikach kontroli, Zagwarantowanie bezpieczeństwa uczniów podczas zajęć na strzelnicach szkolnych, NIK, Rzeszów 2018.
37Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowalne (tekst jedn. z 2021 r., Dz. U. poz. 2351 z późn. zm.).
38Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji (Dz. U. poz. 1224 z późn. zm.).
39Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. z 2021 r. Dz. U. poz. 1915 z późn. zm.).
40Informacja o wynikach kontroli, Zagwarantowanie …, op. cit., s. 7-17.

BIBLIOGRAFIA

• Hołyst B., Kryminalistyka, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007.
• Encyklopedia powszechna PWN, wyd. 3, Warszawa 1983.
• Gacek J., Marciniak B., Woźniak R., Wybrane zagadnienia bezpieczeństwa konstrukcji i eksploatacji strzelnic garnizonowych, Zeszyt 133 nr 1/2015, WAT 2015.
• Gruza E., Goc M., Moszczyński J., Kryminalistyka – czyli rzecz o metodach śledczych, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa 2011.
• Informacja o wynikach kontroli, Zagwarantowanie bezpieczeństwa uczniów podczas zajęć na strzelnicach szkolnych, NIK, Rzeszów 2018.
• Kulicki M., Kwiatkowska-Wójcikiewicz V., Stępka L., Kryminalistyka. Wybrane zagadnienia teorii i praktyki śledczo-sądowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2009.
• Kwiatkowska-Wójcikiewicz V., Wilk D., Wójcikiewicz J., Kryminalistyka a nowoczesne technologie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019.
• Lampel W., Mahrhold R., Leksykon broni od A do Ż, Muza SA., Warszawa 2004.
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. z 2021 r. Dz. U. poz. 1915 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowalne (tekst jedn. z 2021 r., Dz. U. poz. 2351 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (tekst jedn. z 2020 r. Dz. U. poz. 955).
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 marca 2000 r. w sprawie wzorcowego regulaminu strzelnic (Dz. U. Nr 18, poz. 234).
• Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 października 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać strzelnice garnizonowe i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 132, poz. 1479).
• Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji (Dz. U. poz. 1224 z późn. zm.).
• http://fitdm.pl/bhp-to-podstawa-jak-zadbac-o-bezpieczenstwo-na-strzelnicy_tjph.a (19.01.2022 r.).
• https://www.poradniklowiecki.pl/237-poradnik-lowiecki-2020/poradnik-lowiecki-nr-2-2020/1567-bezpieczenstwo-w-obchodzeniusie-z-bronia.html (19.01.2022 r.).

NASZ EKSPERT:


                       
MGR KRZYSZTOF KONOPKA
Biegły Sądowy przy Sądzie Okręgowym w Częstochowie, Warszawy, Łomży i Ostrołęce, z zakresu kryminalistycznego badania dokumentów i pisma ręcznego, członek Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego, Polskiego Stowarzyszenia Rzeczoznawców i Biegłych Sądowych, Polskiego Stowarzyszenia Kolekcjonerów Broni Palnej i Strzelectwa Sportowego, Stowarzyszenia Komendantów Policji Polskiej, Ekspert PSRiBS, Redaktor Naczelny Czasopisma Naukowo-Technicznego „Biegły Sądowy” i Członek Rady Programowej Czasopisma „Inżynieria Bezpieczeństwa Obiektów Antropogenicznych”, konsultant naukowy Komendy Stołecznej Policji w Warszawie oraz wykładowca akademicki UTH i WSA. Autor licznych publikacji i artykułów z zakresu prawa, bezpieczeństwa, kryminalistyki oraz ekonomii.

Jeśli ktoś z Was ma na swoim koncie publikacje przydatne dla naszych czytelników, poruszające zagadnienia związane z policyjną służbą i chciałby opublikować je na łamach „Stołecznego Magazynu Policyjnego”, prosimy o kontakt: redakcjasmp@gmail.com

W tradycyjnej, drukowanej wersji lutowego numeru „Stołecznego Magazynu Policyjnego”, w artykule „Prawo i bezpieczeństwo na strzelnicach publicznych”, doszło do niezamierzonego błędu. W streszczeniu zamieszczony został tekst odnoszący się do innej publikacji autorstwa Krzysztofa Konopki, traktującej o fałszowaniu pieczęci. Autora i czytelników przepraszamy za pomyłkę.

Mariusz Mrozek, redaktor naczelny „Stołecznego Magazynu Policyjnego”