Procenty pod chmurką. Spożywanie alkoholu w rejonie bulwarów warszawskich
13.06.2022 • Agnieszka Arciszewska
Czerwiec to początek lata, który często przynosi pierwsze fale upałów. Jako funkcjonariusze powinniśmy szczególnie zadbać wtedy o swoje zdrowie. Pracujemy zmianowo, dniami i nocami, w różnych warunkach. W naszym poradniku podpowiemy, jak prawidłowo powinniśmy się nawadniać, aby służba w wysokich temperaturach nie była dla nas szczególnie uciążliwa, a organizm nie doświadczał deficytów wody.
Foto: rashid khreiss on Unsplash
Dni stają się coraz dłuższe, temperatura powietrza robi się przyjemnie wyższa, wszystko wokół kwitnie, pachnie, zachęca, by spędzać czas poza przysłowiowymi czterema ścianami. Wiele osób nie tylko aktywności fizyczne przenosi na zewnątrz. Na świeżym powietrzu, w parkach, lasach, na plażach – tych piaszczystych, ale i betonowych w środku miasta - coraz częściej mają miejsce także spotkania towarzyskie. Wiele osób ciągnie nad wodę. Osiedlowa ławeczka, gdzie można pogawędzić z sąsiadami, jest równie kusząca. Ogródki restauracyjne, podwórza między kamienicami, jakiekolwiek miejsca, w których letnią porą lubi się spędzać czas, zapełniają się każdym dniem szybciej i bardziej. Wszystko wygląda inaczej niż zimą, gdy jest chłodno, ciemno, zacina wiatr. Jest słonecznie, ciepło, bardziej urlopowo. Więcej czasu spędza się „pod chmurką”, więc i częściej właśnie w takich okolicznościach lampka wina/kufel piwa/drink czy jakikolwiek inny napój alkoholowy ląduje w dłoni właśnie na świeżym powietrzu. Gdzie tak właściwie jest to legalne, a gdzie stanowi wykroczenie?
Wielu funkcjonariuszy zapewne pamięta jeszcze regulacje sprzed 2018 roku. Uprzednio penalizowane było spożywanie alkoholu w miejscach objętych zakazem, przy czym Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 roku (Dz.U. 1982 Nr 35 poz. 230 z późn. zm.) w art. 14 dość precyzyjnie wskazywała, jakie miejsca są nim objęte. Były to m.in. szkoły, zakłady pracy, środki komunikacji miejskiej, ulice, place czy parki. W innych, niewymienionych w ustawie miejscach, rada gminy mogła ponadto wprowadzić czasowy lub stały zakaz sprzedaży, podawania, spożywania oraz wnoszenia napojów alkoholowych. Istotny był też czas – zakaz dotyczył np. trwania masowych zgromadzeń. W skrócie – jeśli jakieś miejsce i okoliczności nie były objęte ustawowym ani gminnym zakazem – de facto spożywanie alkoholu nie było czynem zabronionym, nawet jeśli miało miejsce w przestrzeni publicznej. Lokalizacji objętych zakazem było dużo, ale – o ile gmina nie zdecydowała inaczej - ustawowy zakaz nie dotyczył np. plaż miejskich bądź lasów. Większość gmin przenosiła jednak przepisy na grunt prawa lokalnego i „uzupełniała” ustawowe wskazania o miejsca newralgiczne z punktu widzenia swojej społeczności.
W ramach ciekawostki na marginesie szybko tylko wspomnę, że swego czasu spora część interesujących się tym zagadnieniem osób z uwagą śledziła sprawę Marka Tatały, który w 2015 roku odmówił przyjęcia mandatu za spożywanie alkoholu w postaci piwa na znanych chyba wszystkim schodkach nad Wisłą. Jak sam twierdził zrobił to celowo, by „przetestować system” i usunąć wątpliwości prawne. Rozpatrując odwołanie Sąd Okręgowy jako druga instancja w październiku 2016 roku zadał pytanie prawne w tej sprawie do Sądu Najwyższego. Finalnie w 2017 roku Sąd Okręgowy zmienił pierwszoinstancyjny wyrok Sądu Rejonowego uznający winę Tatały i uznał (powielając stanowisko Sądu Najwyższego), że Bulwar Flotylli Wiślanej, betonowe schody tego bulwaru, miejsce spacerów, miejsce odpoczynku mieszkańców Warszawy i nie tylko, nie są ulicą w rozumieniu przepisów ustawy, a zatem nie były miejscem objętym zakazem.
Taki stan prawny nie utrzymał się zbyt długo. W dniu 9 marca 2018 r. w efekcie wejścia w życie ustawy z dnia 10 stycznia 2018 roku o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. 2018 poz. 310) wprowadzony został całkowity zakaz spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych. Wydawać by się mogło, że to niewielka zmiana, bo w społecznej świadomości i tak w większej mierze panowało przeświadczenie, że w miejscach publicznych alkoholu pić nie można, ale przywołany powyżej przykład pokazuje, że bywało inaczej, a reforma z punktu widzenia przepisów prawa była potrzebna. Więc co poza sformułowaniem zostało zmienione, czym tak naprawdę jest to niby zrozumiałe, a jednak przez lata niedoprecyzowane terminologicznie „miejsce publiczne”? Czy jest nim każda otwarta przestrzeń? Bez odpowiedzi na to pytanie właściwe określenie gdzie można spożywać napoje alkoholowe bez obaw o konsekwencje natury prawnej, a gdzie zachowanie takie wyczerpuje znamiona wykroczenia, nie będzie w pełni możliwe.
Zwykliśmy przyjmować, że miejscem publicznym jest przestrzeń, teren, dostępny dla ogółu ludzi, bez żadnych ograniczeń. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 września 2015 roku zawarto swoistą definicję „miejsca publicznego” wskazując, że jest to miejsce „dostępne dla nieograniczonego kręgu podmiotów”. Jednak to nie wyczerpuje zupełnie tematu. Dalej w przywołanym wyroku czytamy „(…) miejscem publicznym są: ulica, plac, park, sklep czy obiekt użyteczności publicznej (dworzec, urząd) (…) miejscem publicznym jest również takie, do którego można wejść za okazaniem biletu czy karty wstępu − np. teatr, kino, stadion sportowy.” (…) jest to „miejsce dostępne dla nieograniczonego kręgu podmiotów, chociażby w chwili zachowania sprawcy nikt poza nim samym tam się nie znajdował”. Jak zatem widzimy, argumenty „że przecież nikogo tu nie ma”
czy „nikt nic nie widział” nie mają większego znaczenia, chyba, że oceniamy zdarzenie pod kątem społecznej szkodliwości czynu. Drążąc dalej: „publicznie” oznacza „uczynione w miejscu publicznym (np. na wiecu, na ulicy, na pochodzie) lub w sposób publiczny, np. za pośrednictwem książki, prasy, radia, telewizji, Internetu”. Ponadto miejsce publiczne służy przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb użytkujących je osób, m.in. w zakresie wypoczynku, rekreacji, komunikacji czy np. edukacji. Najczęściej stanowi własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie jest jednak wykluczone, by było ono własnością innych podmiotów. Wobec powyższego należy uznać, że poprzez miejsce publiczne rozumie się wszelkie miejsca dostępne powszechnie.
Znowelizowana ustawa o wychowaniu w trzeźwości w dalszym ciągu również wskazuje na praktycznie te same, co uprzednio wspominane, konkretne miejsca (szkoły, zakłady pracy etc.), w których spożywanie alkoholu jest zabronione. Reasumując: zmieniło się to, że aktualnie napoje alkoholowe zgodnie z normami prawa można spożywać jedynie w miejscach do tego przeznaczonych. W innych okolicznościach czyn ten będzie stanowił naruszenie art. 431 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, co jest zagrożone karą grzywny.
Czy są jakieś odstępstwa od tej reguły? Oczywiście, w przepisach praktycznie nic nigdy nie jest tylko czarne lub tylko białe. W ustawie przewidziano kilka wyjątków, kiedy to spożywanie alkoholu np. w środkach transportu publicznego jednak będzie dozwolone. Dotyczy to między innymi miejsc takich jak wagony restauracyjne i bufety, wagony sypialne, w wyłączeniach wskazano również na międzynarodowe porty lotnicze i samoloty komunikacji międzynarodowej oraz statki i porty morskie, wskazując przy tym dopuszczalną procentową zawartość alkohol u w podawanych napojach. Na imprezach na otwartym powietrzu oraz na stadionach i innych obiektach sportowych sprzedaż, podawanie i spożywanie napojów alkoholowych zawierających więcej niż 4,5% alkoholu może się odbywać tylko za zezwoleniem i tylko w miejscach do tego wyznaczonych. Po szczegóły odsyłam do całości art. 14 ustawy.
Jeszcze jakieś wyjątki? Tylko jeden, ale bardzo istotny. Zgodnie z przywołaną nowelizacją ustawy teraz gmina może wprowadzić, w drodze uchwały, w określonym miejscu publicznym na terenie gminy odstępstwo od zakazu spożywania napojów alkoholowych, jeżeli uzna, że nie będzie to miało negatywnego wpływu na odpowiednie kształtowanie polityki społecznej w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi (…) i nie będzie zakłócało bezpieczeństwa i porządku publicznego. Taką możliwość przewiduje art. 14 ust. 2b UWTPA. Na przestrzeni ostatnich lat z drogi tej skorzystało już kilka miast jak choćby Wrocław czy Poznań, ale ciekawym przykładem na naszym podwórku będą warszawskie wyłączenia ustawowego zakazu dotyczące śródmiejskich Bulwarów Wiślanych i praskiej Poniatówki.
W dniu 20 kwietnia 2018 roku weszła w życie Uchwała Rady Miasta Stołecznego Warszawy nr LXIII/1734/2018 z dnia 22 marca 2018 roku w sprawie wprowadzenia odstępstwa od zakazu spożywania napojów alkoholowych w miejscu publicznym na terenie Warszawy. Jako teren wolny od zakazu na lewym brzegu Wisły ustanowiono obszar rozciągający się od bulwaru Flotylli Wiślanej (wejścia na mostek nad bramą do Portu Czerniakowskiego), przez B. Grzymały-Siedleckiego, gen. G. S. Pattona, J. Karskiego, po bulwar Z. Religi (do końca bulwaru schodkowego przy żoliborskiej plaży). Jako granicę wyznaczono położoną najbliżej Wisły drogę rowerową lub chodnik. Nie tylko strona śródmiejsko-żoliborska dostała „więcej luzu”. O prawym brzegu Wisły, po stronie praskiej, również nie zapomniano. W dniu 19 kwietnia 2018 roku Radni m.st. Warszawy przyjęli uchwałę nr LXV/1778/2018 w sprawie wprowadzenia odstępstwa od zakazu spożywania napojów alkoholowych w miejscu publicznym na terenie m.st. Warszawy położonym na prawym brzegu Wisły po obu stronach mostu Poniatowskiego na odcinku od ostrogi nr 14 (na 423+650 kilometrze) do ostrogi nr 1 na 423 kilometrze. Wskazano w niej teren o szerokości od brzegu Wisły „do najbliższej zachodniej granicy gruntowej ścieżki rekreacyjnej o nawierzchni z kruszywa mineralnego, oznakowanej słupkami Wiślanego Systemu Informacyjnego". Uchwała opublikowana w dniu 27 kwietnia 2018 roku weszła w życie po upływie 14 dni. W obu przypadkach wnioskodawcą był Prezydent m.st. Warszawy. Co się działo później nad Wisłą – jest sobie w stanie wyobrazić chyba tylko ten, kto przeżył parę nocno-weekendowych służb w tych rejonach, więc spuśćmy na to lepiej zasłonę milczenia.
Taki stan trwał do nadejścia pandemii zakaźnej choroby COVID-19. Uchwałą Rady Miasta Stołecznego Warszawy nr XXVIII/833/2020 z dnia 19 marca 2020 roku, a więc po niespełna dwóch latach nadwiślańskiej „wolności”, ze względu na stan zagrożenia epidemicznego wywołanego wirusem SARS-CoV-2 wprowadzono czasowy zakaz spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych na terenie m.st. Warszawy, w których zastosowano odstępstwa od zakazu spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych na terenie m.st. Warszawy. Ograniczenie to obowiązywało czasowo, pierwotnie do dnia 30 czerwca 2020 roku, jednakże Rada Miasta Stołecznego Warszawy Uchwałą nr XXX/866/2020 z dnia 14 maja 2020 roku przedłużyła przedmiotowy zakaz wskazując, iż będzie on obowiązywał w dalszym ciągu, od dnia 1 lipca 2020 roku do dnia odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii. Jak zapewne wszyscy już wiemy – w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 maja 2022 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. 2022 poz. 1025) wskazano, że z dniem 16 maja 2022 roku stan epidemii zastąpiono stanem zagrożenia epidemicznego.
Co to oznacza w praktyce? Że uchwały wyłączające ustawowy zakaz spożywania napojów alkoholowych we wskazanych wyżej rejonach znów obowiązują. Od 16 maja 2022 roku spożywanie napojów alkoholowych w rejonie Bulwarów Warszawskich i plaży Poniatówka jest legalne. Czy to koniec zmian? Niekoniecznie, a przynajmniej nie w przypadku śródmiejskich Bulwarów.
W dniu 9 lutego 2022 roku wyrokiem w sprawie sygn. akt V SA/Wa 4562/21 Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził nieważność uchwały Rady m.st. Warszawy zezwalającej na spożywanie napojów alkoholowych właśnie na bulwarach. Jest to efekt skarg, które zarządcy znajdującego się na Bulwarach budynku - spółka The Tides oraz Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie wniosły do WSA na uchwałę Rady Miasta Stołecznego Warszawy z 22 marca 2018 roku w przedmiocie wprowadzenia odstępstwa od zakazu spożywania napojów alkoholowych na Bulwarach Wiślanych. Z nieprawomocnym wyrokiem nie zgodziły się władze Warszawy i w kwietniu 2022 roku Prezydent Rafał Trzaskowski złożył skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Mając na uwadze powyższe wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego jest nieprawomocny, a uchwała w dalszym ciągu obowiązuje. Wyłączenie dotyczące strony praskiej nie zostało zaskarżone, w związku z czym tereny znajdujące się po obu stronach Wisły (w ramach obszarów zaznaczonych na mapkach załączonych do uchwał) są aktualnie strefami wyłączonymi spod obowiązywania ustawowego zakazu spożywania napojów alkoholowych w miejscach publicznych.
Niezależnie od podstaw prawnych i tego, czy to my w czasie wolnym od służby spożywamy napoje alkoholowe, czy może z osobami, które takie napoje spożywają mamy do czynienia w toku wykonywania przez nas obowiązków służbowych - powinniśmy pamiętać, że zdrowy rozsądek i bezpieczeństwo są najważniejsze. No i przepisy.
Wyciąg z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi:
Art. 43. 1. Kto spożywa napoje alkoholowe wbrew zakazom określonym w art. 14 ust. 1 i 2a–6 albo nabywa lub spożywa napoje alkoholowe w miejscach nielegalnej sprzedaży, albo spożywa napoje alkoholowe przyniesione przez siebie lub inną osobę w miejscach wyznaczonych do ich sprzedaży lub podawania, podlega karze grzywny.
2. Usiłowanie wykroczenia określonego w ust. 1 jest karalne.
3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w ust. 1 można orzec przepadek napojów alkoholowych, chociażby nie były własnością sprawcy, jeżeli ich właściciel lub inna osoba uprawniona, nie zachowując ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, przewidywała albo mogła przewidzieć, że mogą one służyć lub być przeznaczone do popełnienia wykroczenia.
Art. 14. 1. Zabrania się sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych:
1) na terenie szkół oraz innych zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych, opiekuńczych i domów studenckich;
2) na terenie zakładów pracy oraz miejsc zbiorowego żywienia pracowników;
3) w miejscach i czasie masowych zgromadzeń;
4) w środkach i obiektach transportu publicznego, z wyjątkiem:
a) wagonów restauracyjnych i bufetów w pociągach komunikacji krajowej, w których dopuszcza się sprzedaż, podawanie i spożywanie napojów alkoholowych o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwa,
b) pociągów komunikacji międzynarodowej, w których dopuszcza się sprzedaż, podawanie i spożywanie:
– napojów alkoholowych o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwa w wagonach restauracyjnych i bufetach oraz w wagonach sypialnych i z miejscami do leżenia,
– napojów alkoholowych o zawartości powyżej 4,5% alkoholu przy stolikach w wagonach restauracyjnych, w tym napojów o zawartości powyżej 18% alkoholu tylko do posiłków,
c) międzynarodowych portów lotniczych i samolotów komunikacji międzynarodowej,
d) statków i portów morskich;
5) (uchylony)
6) w obiektach zajmowanych przez organy wojskowe i spraw wewnętrznych, jak również w rejonie obiektów koszarowych i zakwaterowania przejściowego jednostek wojskowych.
1a. (uchylony)
2. (uchylony)
2a. Zabrania się spożywania napojów alkoholowych w miejscu publicznym, z wyjątkiem miejsc przeznaczonych do ich spożycia na miejscu, w punktach sprzedaży tych napojów.
2b. Rada gminy może wprowadzić, w drodze uchwały, w określonym miejscu publicznym na terenie gminy odstępstwo od zakazu spożywania napojów alkoholowych, jeżeli uzna, że nie będzie to miało negatywnego wpływu na odpowiednie kształtowanie polityki społecznej w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi, o której mowa w art. 2 ust. 1, i nie będzie zakłócało bezpieczeństwa i porządku publicznego.
3. Zabrania się sprzedaży, podawania i spożywania napojów zawierających więcej niż 18% alkoholu w ośrodkach szkoleniowych.
4. Zabrania się sprzedaży i podawania napojów zawierających więcej niż 18% alkoholu w domach wypoczynkowych.
5. Sprzedaż, podawanie i spożywanie napojów zawierających więcej niż 4,5% alkoholu może się odbywać na imprezach na otwartym powietrzu oraz na stadionach i innych obiektach sportowych tylko za zezwoleniem i tylko w miejscach do tego wyznaczonych.
6. W innych niewymienionych miejscach, obiektach lub na określonych obszarach gminy, ze względu na ich charakter, rada gminy może wprowadzić czasowy lub stały zakaz sprzedaży, podawania, spożywania oraz wnoszenia napojów alkoholowych.
7. (uchylony)
8. Minister właściwy do spraw zagranicznych określi, w drodze rozporządzenia, wypadki i okoliczności, w których, uwzględniając zwyczaje międzynarodowe, dopuszczalne jest podawanie i spożywanie nieznacznej ilości napojów alkoholowych.