Nowe kierunki w zabezpieczeniach dokumentów
18.12.2024 • Marcin Lemieszek
Podobny wygląd dokumentów podróży, w tym paszportów, dowodów osobistych, wiz i innych dokumentów wydawanych na całym świecie, zawdzięczamy Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Organizacja ta opracowała wytyczne dotyczące dokumentów podróży, w tym paszportów, które muszą spełniać określone wymagania technologiczne zawarte w standardzie Doc 9303 (Machine Readable Travel Documents). Proponowane rozwiązania stanowią dobrowolne, aczkolwiek powszechnie przyjęte standardy, umożliwiające globalną weryfikację dokumentów.
Zdjęcia: materiały własne/PRADO
W ciągu ostatnich kilku dekad dokumenty tożsamości, podróży i prawa jazdy, przeszły ogromną ewolucję pod względem technologii i zabezpieczeń. Postęp technologiczny ułatwiający fałszerstwa dokumentów – zmusił rządy i organizacje międzynarodowe do wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań, które mają na celu ochronę obywateli przed podrabianiem i nadużywaniem różnego rodzaju dokumentów identyfikacyjnych. Zmiany te wpływają na formę i wygląd dokumentów, którymi posługujemy się na co dzień, jak również otrzymujemy do weryfikacji w trakcie codziennej służby. Ewolucję rozwiązań technologicznych możemy zaobserwować na przykładzie paszportów, które stanowią wizytówką państwa je wydającego.
Jednym z najczęściej wykorzystywanych rozwiązań w dokumentach zabezpieczonych przed fałszerstwem są farby specjalne, takie jak farby ultrafioletowe, które w normalnym świetle są niewidoczne, ale stają się widoczne pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Dokumenty paszportowe tradycyjnie zawierają oprócz tego elementy zabezpieczające w postaci znaków wodnych w podłożu papierowym, nadruków stanowiących tło w postaci skomplikowanych linii giloszowych wykonanych różnymi technikami i farbami, jak również zabezpieczenia stosowane na kartach polimerowych.
Zabezpieczenia przed fałszerstwem widoczne w promieniowaniu ultrafioletowym do niedawna odzwierciedlały wzory geometryczne lub mikrodruki widoczne na dokumencie w świetle białym. Z reguły stosowano jeden rodzaj farby widocznej w promieniowaniu ultrafioletowym. Rozwój technologiczny w obszarze farb specjalnych i technologii ich nanoszenia na dokument spowodował pojawienie się na dokumentach coraz bardziej wyrafinowanych wizualnie obrazów.
Szczególnie dobrze widoczne jest to na paszportach, z uwagi na ich budowę w formie książeczki, w której możemy zawrzeć dużą ilość nadruków. Wydane w ostatnich latach dokumenty paszportowe różnych państw na świecie pokazują stopniowe przechodzenie od prostych elementów geometrycznych do przekształconych fotografii widocznych w naturalnych barwach – widocznych pod wpływem promieniowania ultrafioletowego.
Typowym przykładem takiego dokumentu jest paszport rumuński wzoru 2008.
Foto nr 1. Strona personalizacyjna i wizowa paszportu rumuńskiego wzór 2008, widok w świetle białym i UV
Z kolei paszport Hongkongu to dokument tożsamości wydawany obywatelom Hongkongu, Specjalnego Regionu Administracyjnego Chińskiej Republiki Ludowej. Z racji statusu administracyjnego regionu – będącego częścią Chin, ale zachowującego wysoką autonomię w wielu kwestiach – paszport Hongkongu ma unikalne cechy, które odróżniają go od dokumentów wydawanych przez władze chińskie.
Paszport wzoru 2019 jest jednym z bardziej zaawansowanych technologicznie dokumentów, zawierających liczne zabezpieczenia mające na celu ochronę przed fałszerstwem. W promieniowaniu ultrafioletowym zobaczymy na nim już o wiele więcej elementów łączących współczesną architekturę z tradycyjnymi motywami, którymi są kwiaty bauhinii i latające motyle.
Foto nr 2. Strona personalizacyjna i wizowa paszportu Hongkongu wzór 2019, widok w świetle białym i UV
Paszport belgijski wzoru 2022 stanowi wyjątkowy przykład połączenia kultury narodowej z nowoczesnymi zabezpieczeniami. Na każdej stronie dokumentu można znaleźć postacie z belgijskich komiksów, takich jak Tintin, Smerfy, Lucky Luke, Spirou i Fantasio, oraz Largo Winch. Każda strona paszportu opowiada ich historię, która jest w pełni widoczna dopiero w obecności światła ultrafioletowego, gdzie pojawiają się dodatkowe elementy – subtelne nawiązania do humoru i kultury narodowej, stanowiące jednocześnie zaawansowane zabezpieczenie przed fałszerstwem.
Foto nr 3. Strona personalizacyjna i wizowa paszportu belgijskiego wzór 2022, widok w świetle białym i UV
Biorąc do ręki paszport Kanady wzoru 2023, udamy się w wizualną wyprawę przez krajobrazy wszystkich czterech pór roku. Strony dokumentu pełne są żywych obrazów zróżnicowanych ekosystemów kraju, począwszy od jezior i lasów, po budzącą podziw zorzę polarną. Unikalne ilustracje z licznymi szczegółami i skomplikowanymi wzorami wykonane w technice pięciokolorowego druku UV, są zarówno estetyczne, jak i trudne do skopiowania.
Foto nr 4. Strona personalizacyjna i wizowa paszportu kanadyjskiego wzór 2023, widok w świetle białym i UV
Najnowsza edycja łotewskiego paszportu oznacza niezwykłą transformację w stosunku do poprzednika. Tematem przewodnim poprzedniej edycji był Narodowy Łotewski Festiwal Pieśni i Tańca. Paszport wzoru 2024 czerpie swoją estetykę z naturalnego łotewskiego krajobrazu, stanowiąc przykład nowoczesnego dokumentu zabezpieczonego za pomocą zaawansowanych technologii.
Paszport ten zapewnia zapierającą dech w piersiach wizualną podróż przez Łotwę, która ujawnia swoje piękno dopiero w promieniowaniu ultrafioletowym. Każda strona dokumentu ukazuje unikalną kompozycję fotografii łotewskich pejzaży, a dodatkowe szczegóły zabezpieczeń, które wykraczają poza tradycyjne dekoracje, stanowią zaawansowane elementy ochrony przed fałszerstwem. Obrazy te są umiejętnie wplecione w paszport, zwiększając głębię, walory estetyczne oraz to, co najważniejsze – bezpieczeństwo dokumentu.
Foto nr 5. Strona personalizacyjna i wizowa paszportu łotewskiego wzór 2025, widok w świetle białym i UV
Inną ewolucję możemy zaobserwować w dokumentach tożsamości typu dowodu osobistego. Jesteśmy przyzwyczajeni do tradycyjnego wyglądu takiego dokumentu z poziomym układem treści i wizerunku posiadacza. We wrześniu 2023 roku wspomniana wcześniej organizacja ICAO przedstawiła zmiany dotyczące układu graficznego dokumentów w formacie ID-1, czyli w formacie dowodu osobistego. Wprowadzono możliwość wydawania dokumentów tożsamości w układzie pionowym oraz jednoczesne powiększenie wizerunku posiadacza umieszczonego na dokumencie. Zaproponowane zmiany miały na celu podniesienie poziomu ochrony dokumentów przed fałszerstwem, w tym zapobieganie przerabianiu zdjęcia posiadacza oraz detekcję zmian wizerunku poprzez przekształcanie zdjęcia osoby przy użyciu dwóch innych zdjęć źródłowych (tzw. morfing) w procesie identyfikacji biometrycznej.
Foto nr 6. Awers i rewers islandzkiego dowodu osobistego wzór 2024
Pierwszym państwem, które przyjęło zaproponowane rozwiązania, była Islandia. Od 11 marca 2024 roku rozpoczęła wydawanie nieobowiązkowych dowodów osobistych dla obywateli swojego kraju. Patrząc na ten dokument, od razu rzuca się w oczy powiększone zdjęcie posiadacza, które – w porównaniu do wizerunku na polskim dowodzie osobistym – jest większe o około 155%. Jest to cenna zmiana, która pozwala dostrzec więcej cech porównawczych, ułatwiających identyfikację osoby posługującej się dokumentem.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że weryfikacja autentyczności dokumentu to tylko jeden z etapów całego procesu weryfikacji tożsamości osoby posługującej się dokumentem. Podczas czynności legitymowania lub kontroli, na funkcjonariuszu ciąży obowiązek ustalenia autentyczności dokumentu. Ponadto należy porównać wizerunek osoby w dokumencie z osobą posługującą się nim, a także sprawdzić w dostępnych bazach danych poprawność uzyskanych informacji. Cały proces możemy przedstawić graficznie w formie trójkąta tożsamości.
Dokumenty tożsamości, w tym paszporty i dowody osobiste, przeszły istotną ewolucję technologiczną, której celem jest zwiększenie ich bezpieczeństwa i trudności w fałszowaniu. Nowoczesne rozwiązania, takie jak zaawansowane farby specjalne, elementy dyfrakcyjne, nowe zabezpieczenia w druku i podłożu, mają na celu nie tylko estetyczne wzbogacenie dokumentów, ale przede wszystkim ich ochronę przed fałszerstwem.
Opisane przykłady z różnych krajów pokazują, jak różnorodne i zaawansowane techniki zabezpieczeń są wykorzystywane w najnowszych edycjach dokumentów. Co więcej – zmiany w układzie graficznym dowodów osobistych, wprowadzone w 2023 roku, mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa i ułatwienie identyfikacji posiadacza dokumentu.
Nowe rozwiązania, takie jak pionowy układ i powiększenie wizerunku posiadacza, pomagają w walce z fałszerstwami, w tym tzw. morfingiem zdjęć w procesie identyfikacji biometrycznej. Wszystkie te innowacje stanowią ważny krok w stronę bardziej efektywnego zabezpieczania dokumentów przed nadużyciami, a proces weryfikacji tożsamości staje się coraz bardziej zaawansowany i złożony, wymagając od służb stosowania nowoczesnych metod i narzędzi do potwierdzania autentyczności dokumentów.
