Leczenie w uzdrowiskach dla policjantów i pracowników
23.06.2023 • Urszula Gołaszewska
Leczenie uzdrowiskowe ma swoją wielowiekową tradycję nie tylko w Polsce, ale również na całym świecie. Zostało ponownie docenione w okresie pandemii koronawirusa, kiedy zaczęli z niego korzystać rekonwalescenci po przebyciu ciężkich infekcji dróg oddechowych. Jako lekarz medycyny rodzinnej POZ (podstawowej opieki zdrowotnej) w Komendzie Stołecznej Policji, chciałabym przybliżyć zasady tej formy leczenia, obowiązujące w naszym kraju i zachęcić do kuracji w uzdrowiskach w ramach świadczeń refundowanych przez NFZ, jak też możliwości skorzystania z niego prywatnie.
Zdjęcia: Uzdrowisko Iwonicz S.A.
Zasady leczenia uzdrowiskowego w Polsce normują liczne akty prawne, z których najistotniejszymi są:
• Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. 2005 Nr 167 poz. 1399 z późn. zm.),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie sposobu kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego (Dz. U. 2012 poz. 14).
Aktualnie, na terenie Polski znajduje się 47 uzdrowisk zakwalifikowanych do 4 kategorii: nizinne, nadmorskie, podgórskie i górskie. Wyjątek stanowi Wieliczka, będąca sanatorium urządzonym w podziemnym wyrobisku górniczym.
• Uzdrowiska nizinne: Augustów, Krasnobród, Busko-Zdrój, Nałęczów, Ciechocinek, Połczyn-Zdrój, Goczałkowice-Zdrój, Przerzeczyn-Zdrój, Gołdap, Solec-Zdrój, Uniejów, Horyniec-Zdrój, Supraśl, Inowrocław, Swoszowice, Konstancin, Swoszowice, Wieniec-Zdrój.
• Uzdrowiska nadmorskie: Kamień Pomorski, Świnoujście, Kołobrzeg, Ustka, Sopot, Dąbki.
• Uzdrowiska podgórskie: Cieplice-Zdrój, Piwniczna-Zdrój, Czerniawa-Zdrój, Polanica-Zdrój, Długopole-Zdrój, Polańczyk, Duszniki-Zdrój, Rymanów-Zdrój, Iwonicz-Zdrój, Szczawno--Zdrój, Kudowa-Zdrój, Ustroń, Muszyna-Zdrój, Wapienne.
• Uzdrowiska górskie: Jedlina-Zdrój, Szczawnica, Krynica-Zdrój, Świeradów-Zdrój, Lądek-Zdrój, Wysowa-Zdrój, Rabka-Zdrój, Żegiestów-Zdrój.
Uzdrowiskiem w rozumieniu ustawy jest wydzielony obszar, na którego terenie prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych (wód leczniczych, peloidów). Wymagane jest też potwierdzenie właściwości leczniczych klimatu sprzyjającego zachowaniu zdrowia. Obszar, który ma zostać uznany za uzdrowisko, przygotowuje obszerny operat uzdrowiskowy, potwierdzający powyższe wymogi, a ostatecznie, po akceptacji Ministerstwa Zdrowia i wydaniu odpowiednich aktów prawnych, otrzymuje status uzdrowiska.
Najważniejsze pojęcia związane z leczeniem w uzdrowiskach:
SANATORIA – to zakłady lecznictwa uzdrowiskowego, do których kierowani są pacjenci na kurację.
ZAKŁAD PRZYRODOLECZNICZY – to obiekt leczniczy, w którym odbywa się leczenie z wykorzystaniem naturalnych surowców leczniczych, metodami takimi, jak: inhalacje, kąpiele, okłady, zawijania itp.
URZĄDZENIA LECZNICTWA UZDROWISKOWEGO – to wymagane przepisami ustawy obiekty, mające umożliwiać kuracjuszom korzystanie z walorów klimatu, aktywności na świeżym powietrzu. Należą do nich: tężnie, ścieżki zdrowia, parki, pijalnie.
Celem leczenia uzdrowiskowego jest całościowa poprawa stanu zdrowia, przy wykorzystaniu głównie naturalnych metod leczenia, z naciskiem na aktywność ruchową, bodźcowy klimat, wody lecznicze, kąpiele, kuracje pitne (tzw. krenoterapie), borowiny. Pacjent aktywuje swój układ odpornościowy w naturalny sposób, co pozwala unikać infekcji, chorób cywilizacyjnych itp. Na świecie obserwuje się duże zainteresowanie tą formą leczenia, ponieważ staje się ona coraz bardziej niszowa. Do polskich uzdrowisk przyjeżdżają także pacjenci z zagranicy, aby móc skorzystać z występujących tutaj naturalnych surowców leczniczych.
Zdjęcia: Uzdrowisko Iwonicz S.A. Sala rehabilitacyjna
Leczenie metodami naturalnymi uzupełniane jest w uzdrowiskach szerokim wachlarzem zabiegów fizjoterapeutycznych, które wykonuje się również w poradniach rehabilitacyjnych, jak: fizjoterapia, kinezyterapia, masaże, terapie manualne. Najlepsze efekty uzyskujemy, łącząc te wszystkie metody i przebywając na leczeniu przez okres od 2 do 3 tygodni.
W „ustawie uzdrowiskowej” wyodrębnionych zostało 17 kierunków leczniczych, które prowadzone są w uzdrowiskach:
• choroby ortopedyczno-urazowe,
• choroby układu nerwowego,
• choroby reumatologiczne,
• choroby kardiologiczne i nadciśnienie,
• choroby naczyń obwodowych,
• choroby górnych dróg oddechowych,
• choroby dolnych dróg oddechowych,
• choroby układu trawienia,
• cukrzyca,
• otyłość,
• choroby endokrynologiczne,
• osteoporoza,
• choroby skóry,
• choroby kobiece,
• choroby nerek i dróg moczowych,
• choroby krwi układu krwiotwórczego,
• choroby oka i przydatków.
Na leczenie uzdrowiskowe, w ramach świadczeń gwarantowanych z NFZ, kieruje lekarz ubezpieczenia zdrowotnego (POZ lub specjalista), uwzględniając potrzebę takiego leczenia, jak również brak przeciwwskazań. Pacjent nieprawidłowo zakwalifikowany, mający schorzenia, które mogą zaostrzyć się po leczeniu surowcami naturalnymi, musi liczyć się z tym, że zostanie odesłany z uzdrowiska do domu.
Zdjęcia: Uzdrowisko Iwonicz S.A. Kąpiel solankowo-borowinowa
Ze szczegółowymi zasadami opisywanej formy leczenia, można zapoznać się na stronach internetowych MZ (Ministerstwa Zdrowia) i NFZ, gdzie omówiono rodzaje świadczeń, długość turnusów, odpłatność częściową za pobyt (dotyczy sanatoriów) oraz wymieniono podmioty lecznicze prowadzące tzw. leczenie ambulatoryjne (pacjent – w ramach środków własnych, organizuje nocleg i wyżywienie, a NFZ pokrywa koszty 3 zabiegów dziennie – minimalnie przez 6 do maksymalnie 18 dni).
Informacje na temat leczenia uzdrowiskowego, w ramach koszyka świadczeń podane są na stronach:
• https://pacjent.gov.pl/jak-wyjechac-do-uzdrowiska
• http://www.nfz-warszawa.pl/dla-pacjenta/co-kazdy-pacjent--wiedziec-powinien/leczenie-uzdrowiskowe/
W związku z tym, że można skorzystać z leczenia uzdrowiskowego, pokrywając samodzielnie koszty leczenia, jak też indywidualnie ustalić czas pobytu, omówię w skrócie leczenie surowcami naturalnymi. Leczenie uzdrowiskowe jest mi szczególnie bliskie, ponieważ miałam możliwość obserwować jego pozytywne efekty, początkowo jako lekarz rodzinny kierujący swoich pacjentów do uzdrowisk, później jako pracownik Ministerstwa Zdrowia biorący udział w procesach nowelizacji aktów prawnych i nadzoru uzdrowisk, a następnie jako lekarz balneologii i medycyny fizykalnej w uzdrowiskach.
Zdjęcia: Uzdrowisko Iwonicz S.A.Terapia w podwieszeniu SLING
BALNEOTERAPIA jest jedną z głównych metod – specyficzną dla kuracji uzdrowiskowych, wykorzystującą do leczenia wody lecznicze, peloidy (zwane borowinami) i gazy. Za leczniczą uważa się taką wodę podziemną, która zawiera składniki mineralne i gazowe w prawie stałych ilościach, jest bakteriologicznie i chemicznie bez zarzutu, a do tego posiada składniki mineralne o szczególnej aktywności biologicznej. Do leczniczych zalicza się też wody o podwyższonej temperaturze, co najmniej 20 st. C przy wypływie, nazywane cieplicami.
Najczęściej spotykane wody mineralne w Polsce:
• wody chlorkowo-sodowe (tzw. solanki), występujące przykładowo w Kołobrzegu, Świnoujściu, Iwoniczu-Zdroju, Ciechocinku, Połczynie-Zdroju itp.
• wody wodorowęglanowe (szczawy): Krynica-Zdrój, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Polanica, Duszniki, Kudowa, Szczawnica, Świeradów itp.
• wody siarczkowo-siarkowodorowe (siarkowe): Busko-Zdrój, Solec, Horyniec, Swoszowice, Wieniec-Zdrój.
• wody radoczynne: Lądek-Zdrój, Świeradów, Długopole.
• wody termalne: Cieplice, Ciechocinek, Lądek, Uniejów.
Kąpiele solankowe wskazane są w następujących schorzeniach:
• choroby zwyrodnieniowe stawów,
• przewlekłe stany pourazowe stawów i kości,
• choroby skóry: łuszczyca, świerzbiączka,
• zaburzenia krążenia obwodowego w kończynach dolnych,
• niektóre choroby układu nerwowego.
Wskazania do kąpieli siarkowych:
• reumatoidalne zwyrodnienia stawów,
• choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa,
• stany pourazowe narządu ruchu,
• choroby obwodowego i centralnego układu nerwowego,
• stany pooperacyjne kości i stawów,
• niedokrwienie kończyn dolnych na tle miażdżycy i cukrzycy,
• choroby dermatologiczne: łuszczyca, trądzik, dermatozy zawodowe,
• nadciśnienie tętnicze stopień I i II.
Wody lecznicze stosowane są też do krenoterapii, czyli kuracji pitnej, prowadzonej regularnie przez określony czas, dozowanej co do ilości i temperatury, zgodnie z zaleceniami lekarza. Stosuje się je po to, żeby poprawić działanie przewodu pokarmowego, układu moczowego oraz wprowadzić do organizmu brakujące składniki mineralne (pochodzenia naturalnego, a nie z suplementów farmakologicznych). Najpopularniejsze w krenoterapii są wody alkaliczne zwane szczawami, stosowane w przewlekłym nieżycie żołądka, niektórych kamicach dróg moczowych, dyskinezie dróg żółciowych, niedokrwistości (wody żelaziste).
Inną formą kuracji wodami leczniczymi są inhalacje. Mające duże znaczenie w chorobach laryngologicznych, pulmonologicznych (np. przewlekłe zapalenia zatok, przewlekłe zapalenie oskrzeli, stabilna postać astmy oskrzelowej, przewlekła obturacyjna choroba płuc, przewlekły kaszel palacza). Polegają one na wprowadzeniu do dróg oddechowych aerozolu pochodzącego z określonej wody leczniczej np. inhalacje solankowe z zawartością naturalnego jodu, jako pierwiastka odkażającego.
Do grupy zabiegów balneologicznych należy też PELOIDOTERAPIA, czyli leczenie borowiną. Jest to rodzaj torfu leczniczego o dużym stopniu humifikacji (rozkładu), powstającego w przebiegu wieloletniego butwienia roślin przy małym dostępie tlenu. Złoża borowin tworzyły się przez tysiące lat. Uznanie ich za lecznicze musi być poprzedzone dokładnym badaniem bakteriologicznym i chemicznym, uzyskaniem świadectwa jakości i akceptacją przez Ministra Zdrowia.
Niektóre uzdrowiska mają własne złoża borowinowe (Połczyn-Zdrój, Horyniec-Zdrój), ale coraz częściej borowina musi być sprowadzana z odległych terenów, co zwiększa koszty leczenia oraz utylizacji. Dlatego rzadziej spotykamy klasyczne zabiegi peloidowe, jak całościowe okłady, zawijania, kąpiele borowinowe, które są wypierane przez okłady miejscowe, zabiegi z pasty borowinowej, elektroterapię z użyciem borowiny (np. jonoforeza borowinowa). Działanie zabiegów borowinowych polega na równoczesnym przegrzewaniu tkanek oraz oddziaływaniu leczniczym unikatowych składników organicznych zawartych w peloidzie. Najważniejsze to kwasy huminowe, enzymy, estrogeny, mikroelementy. Są one stosowane także w kobiecych schorzeniach ginekologicznych, z czego słynie Połczyn-Zdrój – posiadający cenne złoża borowinowe typu wysokiego.
Zastosowanie borowiny w leczeniu schorzeń przewlekłych – jest bardzo szerokie, dotyczy głównie schorzeń narządu ruchu, zwyrodnieniowych, chorób neurologicznych, metabolicznych. Ich podstawowe właściwości lecznicze to działanie: przeciwzapalne, bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwbólowe, regenerujące, oczyszczające, przegrzewające.
Ponadto w uzdrowiskach stosowanych jest wiele innych zabiegów leczniczych:
• z udziałem wody gospodarczej: hydromasaże, kąpiele wirowe, natryski, bicze wodne itd.
• leczenie zimnem: kriosauny, kriokomory, światłolecznictwo, elektrolecznictwo, leczenie polem magnetycznym,
• kinezyterapia indywidualna, gimnastyka w basenie, nordic walking.
PODSUMOWANIE
Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na walory leczenia uzdrowiskowego, które łączy w sobie szereg metod naturalnych z fizykoterapią, pozwala poprawić stan zdrowia i kondycję fizyczną, umożliwia pobyt na obszarach bodźcowego klimatu. Należy wiedzieć, że w pierwszych tygodniach kuracji może wystąpić przejściowe zaostrzenie przewlekłych dolegliwości. Jest to nazywane „odczynem uzdrowiskowym” i dotyczy głównie pacjentów o słabej kondycji fizycznej. Nasilone objawy odczynu uzdrowiskowego świadczą o przedawkowaniu bodźców fizjoterapeutycznych w stosunku do możliwości adaptacyjnych organizmu, co może wywołać skutki uboczne terapii, ale tylko wtedy gdy są nieprawidłowo zastosowane. Dlatego przy korzystaniu z leczenia uzdrowiskowego w ramach wyjazdów komercyjnych, warto skonsultować się z lekarzem przed wyborem rodzaju kuracji.
Lek. med. Urszula Gołaszewska
Ukończyła Akademię Medyczną w Warszawie, posiada specjalizację z medycyny rodzinnej, balneologii oraz medycyny fizykalnej. Ma doświadczenie wynikające z pracy w uzdrowiskach. Obecnie przyjmuje pacjentów w przychodni POZ w Komendzie Stołecznej Policji przy ulicy Nowolipie 2.