Sauna dla relaksu i wzmocnienia organizmu

15.09.2023 • Urszula Gołaszewska

„Idę na saunę, muszę odreagować” – powie niejeden policjant po ciężkiej, wielogodzinnej służbie, czy też po wzmożonym wysiłku fizycznym i treningu, który ma na celu utrzymać ciało w formie i zachować dobrą, jakże przydatną na co dzień kondycję. Sauna to znany od wieków znakomity rodzaj odnowy biologicznej, który pomaga nie tylko odprężyć się, ale też w naturalny sposób wzmacnia organizm. Pozwala również na rozluźnienie się po każdym wysiłku fizycznym, bieganiu czy treningu na siłowni. Jak z każdego zabiegu, trzeba z sauny korzystać z rozsądkiem i odpowiednią wiedzą, aby jej walory można było w pełni wykorzystać.

Zdjęcie: www.Freepik.com

HISTORIA

Choć słowo sauna pochodzi z języka finskiego, to pierwsze tego typu pomieszczenia zostały zbudowane w VII wieku p.n.e w centralnej Azji. Służyły one początkowo do ogrzewania. Następnie wraz z wędrówką ludów rozpowszechniono je w krajach skandynawskich, Europie i na innych kontynentach. Z biegiem lat były udoskonalane i wykorzystywane też do zabiegów higieniczno-zdrowotnych.

Obecnie są bardzo popularnymi urządzeniami, które spotykamy w SPA, klinikach rehabilitacyjnych, uzdrowiskowych, obiektach sportowych i domach prywatnych. Współczesne społeczeństwa mają coraz większą świadomość zdrowotnego oddziaływania zabiegów w saunach na organizm człowieka. Sauna jest zabiegiem z zakresu ciepłolecznictwa, wykorzystującym w celach leczniczych bodziec termiczny, co wpływa na aktywację procesów termoregulacyjnych ustroju.

RODZAJE SAUNY

Rozróżniamy następujące rodzaje saun, biorąc pod uwagę stosowaną temperaturę i wilgotność:

SAUNA SUCHA – inaczej fińska lub szwedzka o najwyższej temperaturze 80 – 120 st. C. i niskiej wilgotności 10 – 15%. Zalecany czas przebywania podczas jednej sesji wynosi ok. 10 – 12 minut, po czym następuje faza ochłodzenia i kolejny cykl powtarzany jest 2 – 3-krotnie. Jest to najbardziej obciążająca sauna dla układu krążenia, dlatego wskazane jest korzystanie z niej nie częściej niż raz w tygodniu, najlepiej w godzinach popołudniowych.

SAUNA PAROWA – zwana łaźnią rzymską, gdzie wilgotność wynosi 80 – 100%, a temperatura 40 – 60 st. C. Zalecany czas jednorazowego pobytu wynosi około 15 minut. Sauna ta mniej obciąża układ krążenia w porównaniu z sauną suchą. Jej dodatkową zaletą jest możliwość stosowania olejków eterycznych do inhalacji.

SAUNA NA PODCZERWIEŃ – wykorzystuje do nagrzewania elektromagnetyczne promieniowanie podczerwone, zwane IR o długości fali od 700 do 15 tys. nm. Jest to ten sam rodzaj promieniowania, co w lampach Sollux. Nie występuje tutaj para wodna, a temperatura osiąga maksymalnie 50 st. C. Czas jednorazowego seansu wynosi 30 – 40 minut. Często stosowana jest w celach regeneracyjnych u osób regularnie trenujących oraz w chorobach reumatycznych.

ZASADY KORZYSTANIA Z SAUNY

Zaleca się zabiegi w porze popołudniowej, nie będąc na czczo, najlepiej od 1 do 2 godzin po lekkim posiłku z wykluczeniem wcześniejszego spożycia napojów alkoholowych.

Przed wejściem do sauny należy umyć dokładnie skórę pod natryskiem, zmyć pozostałości kosmetyków, zdjąć ozdoby metalowe, szkła kontaktowe i osuszyć ciało ręcznikiem. Nie zaleca się nakładania na skórę i włosy tłustych olejków, balsamów, ponieważ zaczopowuje to ujścia gruczołów łojowych i osłabia działanie oczyszczające. Zabieg powinien być wykonywany najlepiej bez odzieży w pozycji siedzącej lub leżącej.

W przypadku saun suchych (zbiorowych) można zasłonić ciało ręcznikiem z naturalnych włókien, takich jak: bawełna, len, bambus itp. Dla zachowania higieny w suchych saunach publicznych siadamy lub kładziemy się na własnym ręczniku.

Korzystanie z sauny suchej obejmuje trzy fazy, które są stosowane cyklicznie i tworzą powtarzalny schemat rytuału, najczęściej 2-3 krotny.

I FAZA – OGRZEWANIE W KOMORZE SAUNY

Należy pamiętać, że temperatura wzrasta wraz z poziomem ławek. Na najniższych wynosi ok. 50 st. C., na najwyższym poziomie może dochodzić do 100 st. C. Odwrotnie zachowuje się wilgotność powietrza, która na dole jest najwyższa, a na górze najniższa. Nowicjuszom zaleca się początkowo przebywanie na najniższych poziomach i stopniowe przemieszczanie się na wyższe ławki. Czas trwania zabiegu zależy od rodzaju sauny i został opisany na początku.

II FAZA – NAJKRÓTSZA

To polewanie wodą gorących kamieni, co powoduje nagły wzrost temperatury i wilgotności powietrza w komorze. Wywołuje to gwałtowną reakcję układu krążenia i oddechowego, co ma przyspieszać procesy oczyszczające, rozszerzać naczynia krwionośne. Po 2-3 minutach od tego momentu powinniśmy opuścić saunę i przygotować się do fazy trzeciej. Łączny czas trwania fazy I i II nie powinien przekroczyć 12 – 15 minut.

III FAZA – OCHŁADZANIA

Ma miejsce poza komorą sauny w dobrze dotlenionym pomieszczeniu i powinna być przeprowadzana etapami. Nie należy stosować od razu po wyjściu zimnego strumienia wody wylewanego na głowę. Po opuszczeniu sauny zaczynamy od głębszych oddechów w celu ochłodzenia dróg oddechowych, a następnie schładzamy ciało, stopniowo polewając chłodną wodą (o temperaturze < 18 stopni Celsjusza) dystalne części ciała: stopy, dłonie, ramiona, uda, przechodząc w kierunku brzucha, pleców i klatki piersiowej. Na koniec spłukujemy całe ciało chłodną wodą, nie stosując mydeł, żeli itp. Faza dokładnego umycia ciała powinna mieć miejsce przed pierwszym wejściem do sauny.

Po zakończeniu ochładzania zalecany jest minimum 20 – 30-minutowy odpoczynek. Można stosować masaże częściowe lub całkowite, ale niewskazany jest wysiłek fizyczny. Uzupełnianie doustne płynów po saunoterapii powinno odbywać się dopiero po odpoczynku. Nie wchodzimy do sauny z napojami, ponieważ niweluje to leczniczy proces zabiegu. W trakcie pełnego cyklu w saunie tracimy ok. 1 – 1,5 litra wody, dlatego zaleca się późniejsze uzupełnianie jej, pijąc najlepiej wodę zmineralizowaną, soki warzywne i owocowe.

PROZDROWOTNE DZIAŁANIE SAUNY

Mówiąc potocznie: sauna hartuje, czyli zwiększa odporność organizmu. Podczas przebywania w niej temperatura ciała wzrasta do ok. 40 st. C. Powoduje to przyspieszenie przemiany materii, rozszerzenie ujść gruczołów potowych i łojowych, usuwanie z organizmu złogów i toksyn. Początkowo poprawia się ukrwienie skóry, a przez głębsze przegrzewanie zwiększa się ukrwienie mięśni, torebek stawowych, wpływając pozytywnie na ich dotlenienie, rozluźnienie i zmniejszenie dolegliwości bólowych układu kostno-stawowego.

Skóra ma istotne powiązanie z układem odpornościowym, poddając ją hartowaniu, tzn. naprzemiennemu działaniu bodźca gorącego i zimnego, uodparniamy się na infekcje sezonowe dróg oddechowych.

Sauna reguluje również czynność układu autonomicznego, zmniejszając pobudzenie układu współczulnego (związanego z reakcją na stres), a zwiększając – przywspółczulnego. W dotychczasowych badaniach na pacjentach potwierdzono, że normalizuje potrzebę snu i poprawia jakość wypoczynku. Pobyt w niej zmniejsza też zawartość kwasu moczowego we krwi, czyli ułatwia usuwanie zakwasów po intensywnych treningach.

PRZECIWWSKAZANIA DO KORZYSTANIA Z SAUNY

Jest to zabieg leczniczy i regenerujący, jednakże nie każda osoba może z niego korzystać bezpiecznie.

WAŻNE

Sygnałem do natychmiastowego przerwania zabiegu jest zasłabnięcie lub utrata przytomności, napadowa duszność lub kołatanie serca, silny ból głowy, wystąpienie: nagłego krwawienia lub bólu, uporczywego, suchego kaszlu, napadu lęku lub paniki.

Osoby z dobrym samopoczuciem, nieleczące się, mogą korzystać z sauny, ale w przypadku zaostrzenia schorzeń przewlekłych lub wystąpienia istotnych dolegliwości – wskazana jest konsultacja z lekarzem.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest:

• znaczne wyniszczenie lub odwodnienie organizmu,
• ostre i przewlekłe choroby zakaźne,
• choroby przebiegające z gorączką,
• krwawienia jawne (krwawiące: rany, hemoroidy, menstruacja) i ukryte (np. krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy itp.),
• stan po spożyciu alkoholu, narkotyków,
• padaczka,
• zaawansowana jaskra,
• choroby psychiczne,
• przebyte w niedługim czasie zabiegi operacyjne,
• zawał, udar (do minimum 6 miesięcy po incydencie),
• istotne hemodynamicznie wady serca,
• niewydolności narządowe: krążenia, oddechowe, nerek i wątroby,
• faza zaostrzenia układowych chorób z autoagresji: np. RZS, toczeń trzewny, ch. Leśniowskiego – Crohna,
• nowotwory złośliwe,
• nowotwory łagodne w fazie wzrostu,
• tętniak rozwarstwiający aorty,
• choroby naczyń żylnych: zakrzepice, zespoły pozakrzepowe,
• zaawansowane choroby naczyń tętniczych np. w przebiegu cukrzycy, miażdżycy,
• ciąża,
• niewyrównane zaburzenia hormonalne np. nadczynność lub niedoczynność tarczycy.

Ostrożnie z sauny powinny korzystać osoby zażywające sterydy systemowo (doustnie, domięśniowo, dożylnie) oraz leki przeciwzakrzepowe.

SAUNA – NADCIŚNIENIE TĘTNICZE!

Pacjent z nadciśnieniem tętniczym I stopnia, unormowanym farmakologicznie, niemający czynników ryzyka może korzystać z zabiegów pod warunkiem samodzielnej kontroli ciśnienia tętniczego – najlepiej przed i po zabiegu (pojawiają się artykuły w literaturze medycznej o terapeutycznym stosowaniu jej w nadciśnieniu I stopnia). W przypadku nadciśnienia chwiejnego, wtórnego, nieregularnego zażywania leków – sauna może spowodować nagły wzrost lub duży spadek ciśnienia tętniczego. W takich przypadkach zasięgnijmy wcześniej opinii lekarza.

NA CO JESZCZE ZWRÓCIĆ UWAGĘ

1. Sauna udostępniana do użytku publicznego powinna mieć w widocznym miejscu zamieszczony regulamin użytkowania.
2. W jej wnętrzu wymagana jest prawidłowa wentylacja, drzwi wahadłowe, przycisk do wezwania nagłej pomocy, termometr, zegar lub klepsydra do odmierzania czasu.
3. Bardzo ważne jest przestrzeganie higieny pomieszczeń w saunie oraz nieprzebywanie w niej razem z osobami z infekcjami skóry, dróg oddechowych itd. Niestosowanie się do powyższego sprzyja szybkiemu przenoszeniu się chorób wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych.
4. W saunie nie powinny być stosowane przypadkowe olejki eteryczne o wątpliwej jakości, ponieważ może to wywołać ciężką reakcję uczuleniową u osób wrażliwych lub ze skłonnością do astmy i alergii.

Podsumowując, chciałabym zachęcić pacjentów do korzystania z zabiegów w saunie pod warunkiem zachowania opisanych zasad bezpieczeństwa.

Lek. med. Urszula Gołaszewska

Ukończyła Akademię Medyczną w Warszawie, posiada specjalizację z medycyny rodzinnej, balneologii oraz medycyny fizykalnej. Ma doświadczenie wynikające z pracy w uzdrowiskach. Obecnie przyjmuje pacjentów w przychodni POZ w Komendzie Stołecznej Policji przy ulicy Nowolipie 2.