Poznać i zrozumieć - wielokulturowość w Polsce
28.03.2013 • Michał Całusiński
Z wyników raportu Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 wynika, że nastąpił wzrost poczucia odrębności etnicznej społeczności regionalnych w Polsce, przy jednoczesnym odczuwaniu polskiej tożsamości narodowej. Do najliczniejszych, innych niż polskie, identyfikacji narodowo-etnicznych zalicza się śląskie i kaszubskie.
Do najliczniejszych grup deklarujących w spisie powszechnym inną niż polska tożsamość narodową etniczną należy zaliczyć: niemiecką (126 000), ukraińską (49 000), białoruską (46 000), romską (16 000), rosyjską (13 000), amerykańską (11 000). Ponadto ustalono, że cudzoziemcy stanowią ponad 0,1% wśród stałych mieszkańców Polski. Region mazowiecki najchętniej wybierany jest przez cudzoziemców jako miejsce stałego zamieszkania. W województwie tym mieszka 86% wszystkich obywateli Chin mieszkających w Polsce na stałe, 73% obywateli Wietnamu, ok. 30 % obywateli Ukrainy i tyle samo Rosji. Wiedza o różnicach międzykulturowych staje się niezbędna w pracy policjantów. Dlatego też pragniemy przypomnieć podstawowe wiadomości z kultury różnorodnych społeczeństw.
ZARYS WYBRANYCH KULTUR SPOŁECZNYCH*
Wyjaśnienie określeń
Azjatycki – jest dopuszczalne użycie słowa „azjata”, który ogólnie odnosi się do ludzi wypływających z kontynentu indyjskiego, do kontynentu tego wlicza się też ludność Indii, Pakistanu i Bangladeszu.
Chiński – jest dopuszczalne użycie terminu „chiński”, ale określenia „orientalny” należy unikać.
Rasa Mieszana – są to ludzie, których rodzice pochodzą z różnych etnicznych, kulturowych lub narodowych grup. Należy unikać terminu „pół kasty”, wolą oni być znani jako „rasa mieszana” lub „bi-kulturowa”.
Kolorowi - jest to nazwa obraźliwa i nie powinna być używana.
Pojęcie – kultura
Kultura może być zdefiniowana jako pakiet zwyczajów, tradycji, symboli, wartości, określeń i innych form komunikacji, przez które możemy należeć do społeczności. Kultura jest drogą, którą uczymy się myśleć, odpowiednio zachowywać i działać. W niektórych azjatyckich i arabskich kulturach pokorne zachowanie i szacunek są bardzo pożądane. Droga rozwiązywania problemów i unikania wstydu, zakłopotania jest koncepcją znaną jako ”zachowanie twarzy”. Obejmuje to pójście na kompromis, wykazywanie się cierpliwością i czasami inne spojrzenie, aby sytuacja wróciła do normalności. W chińskiej kulturze istnieje pogląd, że relacje międzyludzkie powinny być pozytywne i korzystne dla ludzi. Jest to znane jako „quanxi”, co oznacza wzajemne stosunki lub związki na całe życie. Policja powinna być świadoma, że w niektórych kulturach mężczyzna jest głową rodziny. Głowa rodziny może nalegać na bycie głównym punktem kontaktu na zewnątrz rodziny.
Arabowie
Mogą być opisani jako ludzie, którzy pochodzą z Północnej Afryki i Środkowego Wschodu.
Religia
Więcej niż 85% całej populacji arabskiej to muzułmanie, którzy w większości stacjonują dookoła Jemenu, Iranu, Iraku. Mniej niż 5% Arabów to chrześcijanie, którzy przeważnie żyją w Egipcie, Libanie, Palestynie, Jordanii i Izraelu.
Inne przyjęte reguły
Podczas odwiedzania arabskich gospodarstw domowych, należy czekać przed zewnętrznymi drzwiami, czekając na zaproszenie bez zaglądania do wewnątrz. Arabowie nigdy nie noszą butów w domach i uważają, aby ich psy były zawsze czyste. Jeżeli przyjmują gościa w domu, zawsze oczekują, aby zdjął obuwie. W arabskiej tradycji, jest bardzo niepożądane, aby w czasie rozmów przechodzić od razu do przedmiotu sprawy. Arabska kultura zachęca do pokornego zachowania i szacunku dla innych ludzi. Droga rozwiązywania konfliktów i unikania sytuacji kłopotliwych jest pojęciem znanym jako „zachować twarz”. Potęguje to pójście na kompromis, wykazywanie się cierpliwością, aby sytuacja wróciła do normalności.
Chińczycy
Religia
Buddyzm, konfucjanizm i taoizm są głównymi odłamami religijnymi między chińską społecznością. Niektórzy to katolicy/protestanci oraz znacząca mniejszość islamistów i hinduistów. Pomimo tego, że konfucjanizm jest społeczną filozofią, niektóre praktyki religijne są formą kultu.
Przeszukania
W chińskich rodzinach tradycją jest posiadanie przedmiotów kultu w domach. Podczas przeszukania należy okazać im szacunek, gdyż może to wywołać konflikt.
System nazwisk
Mężczyźni używają rodowego nazwiska jak, np. Xu. Imię jak, np.: Nai-Gang, czyli Xu Nai-Gang.
Kobiety: nazwisko rodowe: Yeung/imię Lang-Ying, czyli Yeung Lang-Ying. Jest mile widziane, aby sprawdzić, który system nazwisk dana osoba używa. Niektóre kobiety używają swoich panieńskich nazwisk i po mężu naprzemiennie.
Język
Jest ogromnym wachlarzem dialektów, w których „Mandarin” jest jednym z najbardziej popularnych. W południowej prowincji Kwangtung dialekt Kantoński jest powszechny, jak również w Hong-Kongu oraz Makao.
Śmierć
W chińskim zwyczaju należy zmarłego pochować natychmiast.
Inne przyjęte reguły
Chińczycy okazują respekt ludziom, którzy są przedstawicielami władzy, ale nie będą darzyć uznaniem osób, które wykazują małe zainteresowanie ich kulturą. Chińczycy obdarzają dużym szacunkiem ludzi starszych. Dlatego też mogą okazywać większy respekt wobec starszych funkcjonariuszy policji, którzy powinni rozmawiać w pierwszej kolejności z głową rodziny chińskiej. Do takiej osoby należy zwracać się z wielkim szacunkiem.
Wietnamczycy
Większość Wietnamczyków przybyło do Polski w latach 90-tych ubiegłego stulecia. Mogą się oni wywodzić etnicznie lub kulturowo z Chin lub Wietnamu. Mimo że wielu z nich przestrzega chińskich zwyczajów, zachowują odrębność.
Religia
Większość Wietnamczyków to buddyści lub katolicy, wielu z nich kultywuje także wietnamskie i chińskie tradycje przodków.
Język
Dominującym językiem jest wietnamski, ale mówią też po kantońsku.
Śmierć
Tradycyjnie ciało zmarłego członka rodziny jest trzymane w domu od jednego do trzech dni przed pogrzebem.
Inne przyjęte reguły
Policja powinna być świadoma, że jedynie w wyjątkowych przypadkach, Wietnamczyk może szukać pomocy u osoby mu nieznanej (wywodzącej się z innej społeczności). Wietnamczycy mają szacunek dla przedstawicieli władzy, chociaż wykazują się też nieufnością w tym względzie. Nie mają natomiast szacunku dla władzy, która nie szanuje i nie wykazuje zrozumienia dla ich kultury. Mężczyzna - głowa rodziny - musi być zawsze traktowany z szacunkiem. Oznaczać to może, że Wietnamczycy w kontaktach z nimi mogą bardziej uznawać starszych oficerów Policji.
Romowie
Są koczownikami, którzy przez wieki wędrowali przez Europę. Wywodzą się z Północnych Indii. Wraz z kolejnymi społecznościami migrującymi przewędrowali Bałkany i dotarli do Zachodniej Europy. Nazwa „Gypsy” pochodzi od słowa Egipcjanin ponieważ wierzono, że pochodzą oni z Egiptu. Wolą oni być jednak postrzegani jako Romowie lub Romscy Cyganie. Nie będą siebie opisywali jako pochodzących z kraju, w którym się urodzili. W pierwszej kolejności identyfikują się ze społecznością romską, dopiero później utożsamiają się z krajem pochodzenia.
Strój
Kodeks skromności nakazuje, by kobiety, w szczególności dorosłe/mężatki, nosiły długie, wielokolorowe spódnice, sukienki, które nie eksponują żadnej części, ciała zwłaszcza rąk lub nóg.
Dieta
Romowie używają różnych misek w celu czyszczenia ubrań, mycia, przygotowywania posiłków. Dania mogą być postrzegane, że są profanowane, jeśli miski z posiłkiem są umieszczane na podłodze lub jeśli psy lub inne zwierzęta jedzą z nich. W tym przypadku zachodzi konieczność zniszczenia przygotowanej żywności. Stół kuchenny jest trzymany w czystości. Siadanie na nim jest traktowane jako bardzo niehigieniczne.
System nazwisk
Romowie posiadają imię i nazwisko, które jest używane do oficjalnych celów. Konserwatywny Rom może też opisać siebie jako, np. Jan syn
(w tym miejscu odpowiednie nazwisko), lub Maria – żona Jana. Mogą też oficjalnie zmienić nazwisko, jeżeli stwierdzą, że przynosi im ono pecha.
Śmierć
Jeżeli Rom umiera w wynajętym domu, rodzina może zwolnić to mieszkanie.
Inne przyjęte reguły
Romowie posiadają silną wiarę w czystość. Psy są traktowane jako zwierzęta robocze (np. pilnują domu). Nie mają pozwolenia na przebywanie w obszarach mieszkalnych. Konserwatywny Rom wierzy, że grzechem jest pokazanie się nagim osobie będącej płci przeciwnej lub osobie obcej tej samej płci. Mężczyźni nie powinni siedzieć obok kobiety, gdyż może to spowodować obrazę lub popsuć relację współmałżonków lub krewnych kobiety romskiej. Spory wśród społeczności romskiej rozwiązywane są zawsze wewnątrz. Bardziej poważne sprawy mogą doprowadzić do zebrania się rady starszych.
Indusi
Dzisiejsze Indie były wraz z Pakistanem i Bangladeszem częścią brytyjskich kolonii do czasu niepodległości (14 sierpnia 1947 rok). Indie składają się z dwudziestu dwu stanów i dziewięciu unijnych terytoriów, które administracyjnie są oddzielnie. Każdy ze stanów manifestuje swoją odmienność w języku, religii i kulturze.
Religia
Około 85% populacji Indii to hinduiści, około 10% to muzułmanie a reszta populacji to chrześcijanie, buddyści, sikhowie i żydzi.
Język
Istnieje ponad 15 głównych języków używanych przez Indusów oraz ponad 500 różnych dialektów. Najbardziej pospolitymi językami jest Hindi, Urdu, Punjabi i Gujarati.
Strój
Sari, to tradycyjny strój dla Induski, jak i kobiety pochodzącej z południowej Azji. Noszone jest na krótką bluzkę i halkę. Okolice brzucha są zwykle pozostawione bez przykrycia. Przez inne grupy noszona jest „Shalwar Kameez”, tj. długa tunika wraz z luźnymi spodniami. Poślubione induskie kobiety noszą na czole mały kolisty znak, nazywany „bindi”. Jest on zazwyczaj czerwony, ale może też być różnokolorowy.
Nigeryjczycy
Nigeria, to duży kraj znajdujący się na zachodnim wybrzeżu Afryki. Dominującym językiem jest angielski. Wyróżnia się aż 480 języków plemiennych. Jednakże prawie wszyscy Nigeryjczycy rozumieją i mówią płynnie po angielsku.
Religia
Nigeryjczyk to przeważnie muzułmanin. Południowe i wschodnie regiony zamieszkują wyznawcy odłamów religii muzułmańskiej, chrześcijańskiej oraz innych. Takie zróżnicowanie spowodowało dużo napięć, co sprawiło, że wielu Nigeryjczyków opuściło swój kraj.
Przeszukania
Kiedy Nigeryjczyk jest zatrzymany, przeszukany lub przesłuchiwany przez policję może on panikować i nie chcieć współpracować oraz unikać kontaktu wzrokowego. Taka reakcja może wynikać z lęku w kontaktach z przedstawicielami władzy. Aby uzyskać wzajemny zadowalający skutek policja powinna dążyć do utrzymywania poczucia spokoju i unikać demonstrowania poczucia wyższości.
Inne przyjęte reguły
Nigeryjczycy rzadko kiedy mają więcej niż jedną żonę. Nigeryjskie kobiety traktują swoich mężów jak głowy rodziny. Policjant w pierwszej kolejności powinien rozmawiać z mężczyzną przed wysłuchaniem kobiety. Kiedy policjant przeprowadza interwencję z udziałem Nigeryjczyka, powinien mówić powoli i wyraźnie, starać się słuchać uważnie oraz dać mu możliwość wypowiedzenia się na zadawane pytania.
Pakistańczycy
Obecny Pakistan (dawniej Zachodni Pakistan) został utworzony w 1947 roku w wyniku podziału brytyjskich Indii, dla zwolenników Islamu (muzułmanów) zamieszkujących obszar znany teraz jako Pakistan. Religia ta dyktuje sposób życia, oraz kulturę społeczeństwa tego państwa.
Język
Oficjalnym językiem w Pakistanie jest Urdu, chociaż Pashto i Punjabi jest również używany. Większość Pakistańczyków mówi biegle po angielsku.
Biraderi – System wsparcia
Społeczny system Pakistanu jest oparty na strukturze złożonej z poziomów Biraderi - stowarzyszenia ludzi podobnego stanu i często podobnej grupy zawodowej. Celem systemu Biraderi jest dostarczanie wsparcia tym, którzy cierpią z powodu ubóstwa lub choroby.
Strój
Kobiety pakistańskie noszą tradycyjne sari, a pod nim krótką bluzkę i halkę. Wiele z nich nosi również luźne spodnie i długie tuniki. Niektóre kobiety ubierają się w tradycyjne długie sukienki i przykrywają swoje głowy szalikami (hijabami).
Rumuni
Język
Rumuni są narodem, którego język wywodzi się z łaciny. Oficjalnym językiem Rumunii jest rumuński, jednakże w większości Rumuni mówią w wielu innych językach, oprócz ich własnego, np. po angielsku, francusku, węgiersku i niemiecku.
Religia
Ortodoksi stanowią 86,6% populacji rumuńskiej, 5% jest wyznania rzymskokatolickiego, zreformowani protestanci, baptyści oraz 5% społeczeństwa rumuńskiego reprezentuje kościół Zielonoświątkowy.
Wskazówka
Rumuni (obywatele Rumunii) nie powinni być myleni z Romami, którzy postrzegają siebie jako inną etnicznie i kulturowo grupę. Przy czym część Rumunów może mieć romskie pochodzenie etniczne.
*Wybrane zagadnienia dotyczące kultury różnorodności społeczeństw (na podstawie Garda Racial and Intercultural Office, Community Relations, Intercultural Ireland. Your Changing Community). Kompendium wiedzy przydatne w praktyce policyjnej, wynikające z udziału w projekcie „Jakość i Doskonalenie Służby Społeczeństwu - Europejska Współpraca Policyjna w Kształtowaniu Kar w Ramach Programu Leonardo da Vinci”.