Nowe uregulowania dotyczące Policji zawarte w ustawie z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej
03.09.2013 • Karina Pohoska
Zmieniły się przepisy dot. użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej. 5 czerwca weszła w życie ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Ustawa oprócz Policji dotyczy 22 podmiotów uprawnionych do użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, z których 21 jest uprawnionych do użycia lub wykorzystania broni palnej. Określając uprawnienia dla wszystkich formacji w jednej ustawie, wzięto pod uwagę ich dotychczasowe uprawnienia oraz zakres wykonywanych dotychczas zadań. Poszczególnym formacjom przyporządkowano zamknięte katalogi środków przymusu bezpośredniego, które mogą stosować.
Do najistotniejszych nowych rozwiązań odnoszących się do Policji w ustawie należy zaliczyć:
1. wprowadzenie nowych środków przymusu bezpośredniego, tj.:
- środków przeznaczonych do pokonywania zamknięć budowlanych i innych przeszkód, w tym materiałów wybuchowych (w celu umożliwienia policjantom wejścia do pomieszczeń lub miejsc, w sytuacjach gdy użycie lub wykorzystanie innych środków przymusu bezpośredniego mogłoby nieść za sobą zagrożenie życia
- lub zdrowia policjanta lub innej osoby lub gdy wejście policjantów do pomieszczeń lub innych miejsc jest niemożliwe bez wykorzystania tych środków);
- środków pirotechnicznych o właściwościach ogłuszających lub olśniewających (celem użycia tych środków jest poprawa bezpieczeństwa działań w warunkach stwarzających szczególne zagrodzenie życia lub zdrowia policjantów lub innych osób, np. podczas zatrzymań wysokiego ryzyka poprzez ograniczenie możliwości działania osób zatrzymywanych przez krótkotrwałe zakłócenie ich orientacji przestrzennej lub kamuflowanie/odwrócenie uwagi od właściwych działań własnych, np. granaty hukowo-błyskowe, także z zawartością gazu łzawiącego, petardy, granaty dymne);
- pojazdów służbowych (w celu zatrzymania lub zablokowania innego pojazdu albo pokonania przeszkody, w sytuacjach gdy pojazd służbowy porusza się jako pojazd uprzywilejowany, jadący w kolumnie pojazdów uprzywilejowanych);
- kasku zabezpieczającego (celem użycia jest zapobieżenie samookaleczeniu głowy, po uprzednim założeniu pasa obezwładniającego jednoczęściowego lub kaftana bezpieczeństwa albo kajdanek na ręce trzymane
- z tyłu);
- siły fizycznej w postaci technik transportowych (chwyty transportowe i dźwignie transportowe);
- kajdanek zakładanych na nogi (używa się równocześnie z kajdankami zakładanymi na ręce – obecnie uwzględniając ten środek przymusu bezpośredniego policjanci mogą używać kajdanek zespolonych lub kajdanek zakładanych na nogi);
2. rezygnację ze stosowania prowadnic (dotychczas ze środka tego korzystano incydentalnie – ustawodawca uznał, że kajdanki są bardziej adekwatnym niż prowadnice środkiem przymusu bezpośredniego, biorąc pod uwagę częstą bezwzględność osób popełniających czyny zabronione);
3. rezygnację ze stosowania broni gazowej (jak uzasadniano w Sejmie, broń gazowa wyrzucająca gaz łzawiący przy pomocy ładunku prochowego jest mniej skuteczna od ręcznych miotaczy gazów obezwładniających, zaś jej zewnętrzne podobieństwo do broni palnej bojowej może powodować dodatkowe zagrożenia i wzmagać agresję);
4. rezygnację z możliwości użycia broni palnej przez pododdział zwarty (z wyjątkiem wprowadzenia stanu wyjątkowego – uznano, że w państwie demokratycznym zastrzeżenia może budzić wydanie przez kogokolwiek rozkazu oddania przez pododdział zwarty salwy z broni ostrej do tłumu. Oddziały zwarte dysponują obecnie szerokim wachlarzem środków przymusu bezpośredniego pozwalających na opanowanie sytuacji kryzysowych, bez uciekania się do ostatecznego środka, jakim jest broń palna. W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia policjant będzie mógł użyć broni palnej na ogólnych zasadach);
5. uregulowanie problematyki dotyczącej pomocy psychologicznej i prawnej udzielanej policjantowi, w przypadku gdy w wyniku użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej nastąpiła śmierć osoby bądź nastąpiło zranienie osoby w wyniku użycia lub wykorzystania broni palnej (obowiązek zapewnienia policjantowi wymienionej pomocy spoczywa na właściwym przełożonym lub osobie pełniącej służbę dyżurną);
6. uregulowanie problematyki odstąpienia policjanta od udzielenia pierwszej pomocy, gdy w wyniku użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej nastąpiło zranienie osoby lub wystąpiły inne widoczne objawy zagrożenia życia lub zdrowia tej osoby (policjant może odstąpić od udzielenia pierwszej pomocy, w przypadku gdy zachodzi jedna z następujących okoliczności:
- udzielenie tej pomocy może zagrozić życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu policjanta lub innej osoby;
- udzielenie tej pomocy spowodowałoby konieczność zaniechania przez policjanta czynności ochronnych wobec osób, ważnych obiektów, urządzeń lub obszarów lub
- w ramach konwoju lub doprowadzenia;
- udzielenie pomocy osobie poszkodowanej zostało zapewnione przez inne osoby lub podmioty zobowiązane do jej udzielenia.
W przypadku odstąpienia od udzielenia pierwszej pomocy lub gdy osoba poszkodowana sprzeciwia się udzieleniu tej pomocy policjant zapewnia wezwanie kwalifikowanej pierwszej pomocy lub podmiotów świadczących medyczne czynności ratunkowe.
Policjant nie może odstąpić od zapewnienia udzielenia medycznych czynności ratunkowych kobiecie ciężarnej, wobec której użyto środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej.);
7. uregulowanie nowych możliwości wykorzystania broni palnej przez policjanta (policjant może wykorzystać broń palną w celu:
- zatrzymania pojazdu, jeżeli jego działanie zagraża życiu lub zdrowiu policjanta lub innej osoby lub stwarza zagrożenie dla ważnych obiektów, urządzeń lub obszarów;
- pokonania przeszkody:
- uniemożliwiającej lub utrudniającej ujęcie osoby albo ratowanie życia lub zdrowia policjanta, innej osoby lub mienia;
- w przypadku naruszeń porządku lub bezpieczeństwa publicznego przez osobę pozbawioną wolności, zatrzymaną lub umieszczoną w strzeżonym ośrodku albo areszcie w celu wydalenia;
- zaalarmowania lub wezwania pomocy;
- neutralizacji przedmiotów lub urządzeń mogących stwarzać niebezpieczeństwo wybuchu, powodujących jednocześnie bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia policjanta lub innej osoby;
- unieszkodliwienia zwierzęcia, którego zachowanie zagraża bezpośrednio życiu lub zdrowiu policjanta lub innej osoby);
8. wprowadzenie możliwości prewencyjnego użycia środków przymusu bezpośredniego (siły fizycznej w postaci technik transportowych, kajdanek, kaftana bezpieczeństwa, pasa obezwładniającego oraz kasku zabezpieczającego policjant może użyć w celu zapobieżenia ucieczce osoby doprowadzanej, zatrzymanej, konwojowanej lub pozbawionej wolności, a także w celu zapobieżenia objawom ich agresji lub autoagresji. W przypadku prewencyjnego użycia kajdanek można założyć je na ręce trzymane z przodu.);
9. wprowadzenie zmian w zakresie dokumentowania użycia i wykorzystania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej (użycie i wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego i broni palnej policjant dokumentuje sporządzając „notatkę”. Notatka jest nowym rodzajem dokumentu sporządzanego przez policjanta obok notatek służbowych i urzędowych. Zamiast w notatce policjant może udokumentować w notatniku służbowym użycie i wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego i broni palnej, gdy nie nastąpiło zranienie osoby lub wystąpienie innych widocznych objawów zagrożenia życia lub zdrowia osoby albo jej śmierć, zranienie albo śmierć zwierzęcia albo zniszczenie mienia.).
Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. z 2013 r., poz. 628).
podinsp. Zdzisław Kopyt
WDZ KSP