Ustawa o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka
02.03.2015 • Dominik Mikołajczyk
W dniu 15 grudnia 2014 r. Prezydent RP podpisał ustawę o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka. Jest ona dopełnieniem reformy systemu prawa karnego w Polsce. Ukierunkowana została na zagwarantowanie ochrony osób pokrzywdzonych i świadków oraz osób im najbliższych, których zdrowie i życie są zagrożone, w związku z toczącym się lub zakończonym postępowaniem karnym.
Tekst ustawy składa się z trzech części. Przepisy pierwszej części mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa pokrzywdzonych i świadków uczestniczących w postępowaniu karnym oraz osób im najbliższych.
W art. 1-19 ustawy zawarte zostały zasady, warunki i zakres stosowania środków ochrony i pomocy, które mogą być stosowane po spełnieniu ustawowych przesłanek - Należą do nich:
- ochrona na czas czynności procesowej,
- ochrona osobista,
- pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu oraz związana z nią pomoc finansowa na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, potrzeb mieszkaniowych lub na uzyskanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Wymienione środki stosuje się i realizuje odpowiednio do stopnia zagrożenia życia oraz zdrowia pokrzywdzonego lub świadka. Podmiotem uprawnionym do oceny przesłanek i zastosowania środków jest komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji, w którego rejonie osoby chronione przebywają, co następuje na pisemny wniosek pokrzywdzonego lub świadka.
Ustawa ta nakłada ponadto obowiązek powołania w Komendach Wojewódzkich/Stołecznej Policji koordynatorów w zakresie ochrony pokrzywdzonych i świadków, do zadań których będzie należało m.in. zapewnienie współpracy jednostek Policji w udzielaniu i zapewnianiu pomocy i ochrony, zbieranie informacji o ewentualnych zagrożeniach, ustalenie i udostępnienie jednostkom Policji informacji o podmiotach udzielających pomocy psychologicznej.
Aby zapewnić Policji skuteczną realizację nałożonych przez niniejszą ustawę zadań, wprowadzono także zmiany w Ustawie o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r., dodając punkt 7 w art. 20 ust. 2a. Nadaje on Policji uprawnienie do przetwarzania informacji o osobach, wobec których zastosowano środki ochrony i pomocy.
Druga część ustawy w art. 20 i 24 zawiera przepisy zmieniające Kodeks postępowania karnego oraz ustawę nowelizującą procedurę karną z dnia 27 września 2013 r. i przewiduje wprowadzenie dodatkowych środków o charakterze procesowym służących ochronie pokrzywdzonych i świadków.
Zasadą stanie się anonimizacja danych adresowych osób pokrzywdzonych i świadków uczestniczących w procesie karnym. W protokole przesłuchania nie będzie zamieszczać się danych dotyczących miejsca zamieszkania oraz pracy osób biorących udział w czynności. Informacje te będą zamieszczane w załączniku do protokołu, do wyłącznej wiadomości organu prowadzącego postępowanie.
Zmiany dotyczą art. 148 kpk, art. 191 kpk, art. 197 kpk oraz dodają art. 156a kpk.
W ustawie karnej procesowej wprowadzono również zmiany wynikające z wdrożenia do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29UE ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw, do najważniejszych należą:
- zmiany w zakresie pouczenia o przysługujących uprawnieniach i obowiązkach pokrzywdzonego oraz świadka w postępowaniu karnym – art. 300 kpk,
- rozszerzenie obowiązków informacyjnych określonych w art. 253 § 3 kpk – prawo pokrzywdzonego do informacji o ucieczce oskarżonego z aresztu śledczego,
- obowiązek zawiadomienia pokrzywdzonego o terminie rozprawy głównej – art. 349 § 7 kpk i dodanie art. 305 § 4 kpk,
- umożliwienie podczas rozprawy przesłuchania osoby w formie wideokonferencji, gdy istnieje ryzyko krępującego oddziaływania obecności oskarżonego na świadka – art. 390 kpk,
- rozszerzenie katalogu osób uprawnionych do wstąpienia w prawa zmarłego pokrzywdzonego – art. 52 kpk, art. 58 § 1 kpk, art. 61 § 1 kpk,
- prawo do udziału osoby trzeciej w czynnościach postępowania przygotowawczego – dodany art. 299a kpk,
- zmiany w zakresie uzasadnienia postanowień wydanych
- w dochodzeniu – art. 325 s kpk,
- prawa oskarżyciela posiłkowego oraz oskarżyciela prywatnego do otrzymania tłumaczenia pisemnego orzeczeń podlegających zaskarżeniu lub kończących postępowanie – dodanie art. 56a kpk, art. 60a kpk.
Część trzecia ustawy wdraża przepisy dyrektywy 2011/99UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony. Wprowadza do Kodeksu postępowania karnego dwa nowe rozdziały - 66j i 66k, których przepisy mają zapewnić, by ochrona udzielana danej osobie na podstawie orzeczenia sądu w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej była wykonywana i kontynuowana we wszystkich innych państwach, w których osoba ta przebywa.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów realizujących dyrektywę w sprawie europejskiego nakazu, które obowiązują od 11 stycznia 2015 r.
opracowano we współpracy z WDŚ KSP