Ukraińskie dokumenty tożsamości - paszport
15.04.2022 • Laboratorium Kryminalistyczne i Wydział Doskonalenia Zawodowego Komendy Stołecznej Policji
W obliczu rosyjskiej napaści na Ukrainę nastąpił gwałtowny napływ do Polski obywateli Ukrainy posługujących się różnymi dokumentami tożsamości. Z punktu widzenia praktyki policyjnej niezbędne jest posiadanie wiedzy o formie tych dokumentów i zabezpieczeniach w nich stosowanych, w celu efektywnej weryfikacji tożsamości osób, które się nimi posługują.
WERYFIKACJA ZABEZPIECZEŃ DOKUMENTÓW - TOŻSAMOŚCI, PODRÓŻY I INNYCH - PORADNIK PRAKTYCZNY
Ukraińskie dokumenty tożsamości i podróży.
Obywatele Ukrainy posługują się dwoma rodzajami dokumentów o nazwie „PASZPORT”, z którymi możemy spotkać się podczas naszej policyjnej służby. Pierwszy z nich to odpowiednik naszego dowodu osobistego o nazwie „ПАСПОРТ ГРОМАДЯНИНА УКРАЇНИ”. Wersja wydawana od 1 stycznia 2018 roku występuje w formie karty typu ID w dwóch odmianach: biometrycznej (Fot. 1), jak i wersji bez mikroprocesora (Fot. 2) - różnią się one jedynie oznaczeniem dokumentu biometrycznego na awersie. Wcześniejsza wersja tego dokumentu, od 1994 r. do końca 2017 roku, miała formę książeczki o nazwie „ПАСПОРТ”, przypominającej typowy paszport, zawierającej tradycyjne wklejone zdjęcie posiadacza (Fot. 3).
Takie paszporty spełniają funkcję dowodu osobistego i są dokumentami potwierdzającymi tożsamość i obywatelstwo posiadacza. Wydawane są każdemu obywatelowi Ukrainy przez centralny organ wykonawczy realizujący politykę państwa w zakresie obywatelstwa oraz uprawniają do przekroczenia granicy w celu podróży do określonych krajów (Gruzja, Turcja).
Fot. 1. Awers i rewers dokumentu biometrycznego – wersja 2018
Fot. 2. Awers i rewers dokumentu zwykłego – wersja 2018
Fot. 3. Okładka i strony wewnętrzne dokumentu książeczkowego– wersja 1994
Kolejnym dokumentem o nazwie „PASZPORT” jest dokument paszportowy, w tradycyjnym rozumieniu, uprawniający do wyjazdu za granicę oraz potwierdzający tożsamość obywatela Ukrainy. Wersja wydawana od 1 stycznia 2015 roku występuje w odmianie dokumentu biometrycznego (Fot. 4) i zwykłej (Fot. 5). W użyciu jest również wersja wydawana od 2007 do 2014 roku – jest to dokument zwykły, bez danych biometrycznych. (Fot. 6).
Fot. 4. Okładka i strona personalizacyjna paszportu biometrycznego– wersja 2015
Fot.5. Okładka i strona personalizacyjna paszportu zwykłego – wersja 2015
Fot. 6. Okładki i strony personalizacyjne paszportu zwykłego – wersji 2007
Ogólne zasady weryfikacji dokumentów zabezpieczonych przed fałszerstwem
1. Weź dokument do ręki i obejrzyj go w świetle widzialnym:
- sprawdź, czy dokument stanowi całość;
- sprawdź jakość wykonania dokumentu: precyzji wykonania linii giloszowych, elementów graficznych stanowiących tło i innych nadruków, sprawdź personalizację dokumentu pod kątem zmian (uszkodzenia podłoża w obrębie personalizacji);
- sprawdź integrację zdjęcia posiadacza z podłożem dokumentu;
- w przypadku dokumentów wykonanych na karcie z tworzywa, takich jak np. dowód osobisty czy prawo jazdy, sprawdź, czy na dokumencie nie znajduje się dodatkowa folia z nadrukiem wtórnego wizerunku (mogą o tym świadczyć np. odstające naroża).
2. Dotknij dokument – sprawdź obecność elementów wyczuwalnych w dotyku, takich jak np.:
- wypukłe grawerowanie laserowe na dokumentach poliwęglanowych;
- elementy wytłoczone na powierzchni dokumentu;
- w przypadku dokumentów wykonanych z użyciem techniki stalorytu (paszporty, papierowe dowody osobiste i rejestracyjne) – wypukłości farby.
3. Spójrz pod światło – sprawdź elementy zabezpieczające widoczne w prześwicie:
- element recto-verso (dokładność spasowania elementów składowych);
- w przypadku dokumentów papierowych – znak wodny i nitkę zabezpieczającą, które powinny znajdować się w podłożu dokumentu.
4. Porusz dokumentem, popatrz na niego pod kątem – sprawdź działanie elementów zmiennych optycznie:
- hologramów – czy występują zmiany barw i kształtów, oraz sprawdź precyzję wykonania elementów hologramu;
- elementów graficznych wykonanych farbą zmienną optycznie – czy występują zmiany barw w ich obrębie;
- elementów zmiennych optycznie CLI/MLI – czy występują wyraźne zmiany nadruków w obrębie elementu.
Jeżeli dysponujemy narzędziami wspomagającymi w postaci lupy i lampy ultrafioletowej, użyjmy ich, aby bliżej przyjrzeć się dokumentowi.
5. Obejrzyj dokument pod lupą:
- sprawdź w powiększeniu jakość wykonania linii giloszowych i tła oraz czytelność mikrodruków pod kątem ewentualnego ich nieprecyzyjnego wykonania (np. za pomocą drukarek komputerowych).
6. Obejrzyj w świetle ultrafioletowym:
- sprawdź, czy dokument posiada elementy graficzne widoczne pod wpływem promieniowania UV;
- sprawdź w szczególności elementy graficzne widoczne pod wpływem promieniowania UV znajdujące się w obrębie wizerunku posiadacza;
- sprawdź podłoże dokumentu – niebieska luminescencja podłoża pod wpływem promieniowania UV z reguły świadczy o jego fałszerstwie.
Poniższe wskazówki dotyczące weryfikacji autentyczności ukraińskich dokumentów tożsamości i podróży oparto o wskazane wcześniej zasady.
I. Weryfikacja autentyczności ukraińskiego dokumentu tożsamości – wzory 2018 r.
a. Sprawdź jakość i precyzję wykonania nadruków na dokumentach
b. Sprawdź elementy wyczuwalne w dotyku – wypukła numeracja dokumentu – awersy
c. Sprawdź elementy wyczuwalne w dotyku – oznaczenie Braile’a i przetłoczenia – awersy
d. Sprawdź elementy wyczuwalne w dotyku – przetłoczenia – rewersy
e. Sprawdź farbę zmienną optycznie – awers dokumentu biometrycznego
f. Sprawdź działanie elementów dyfrakcyjnych – awersy dokumentów
g. Sprawdź element zmienny optycznie – MLI – na rewersie dokumentów
h. Sprawdź mikrodruk – awers
i. Sprawdź elementy graficzne widoczne pod wpływem UV – awersy i rewersy
II. Weryfikacja autentyczności ukraińskiego dokumentu tożsamości – wzór 1994.
a. Sprawdź jakość wykonania dokumentu pod kątem ewentualnej wymiany zdjęcia posiadacza – spasowanej suchej pieczęci (Fot. po lewej)
b. Sprawdź jakość i precyzję wykonania nadruków na dokumencie (Fot. po prawej)
c. Sprawdź znak wodny na kartach dokumentu (Fot. po lewej)
d. Sprawdź elementy graficzne widoczne pod wpływem UV (Fot. po prawej)
III. Weryfikacja autentyczności ukraińskiego paszportu biometrycznego i zwykłego – wzór 2018.
a. Sprawdź jakość wykonania dokumentu – strona personalizacyjna i szycie paszportu (Fot. po lewej)
b. Sprawdź elementy wykonane stalorytem na wyklejce i wyczuwalne w dotyku (Fot. po prawej)
c. Sprawdź elementy wyczuwalne w dotyku - przetłoczenia na stronie personalizacyjnej (Fot. po lewej)
d. Sprawdź znak wodny na stronach wizowych (Fot. po prawej)
e. Sprawdź perforację w formie wizerunku posiadacza na stronie personalizacyjnej
f. Sprawdź farbę zmienną optycznie na stronie personalizacyjnej
lub 
g. Sprawdź elementy dyfrakcyjne na stronie personalizacyjnej
h. Sprawdź mikrodruki w obrębie strony personalizacyjnej
i. Sprawdź mikrodruki w obrębie stron wizowych
j. Sprawdź elementy graficzne widoczne pod wpływem UV na stronie personalizacyjnej
k. Sprawdź elementy graficzne widoczne pod wpływem UV na stronach wizowych
Weryfikacja paszportów, wzorów wydawanych w latach 2007-2014, przebiega podobnie jak paszportu wersji 2018. Zasadniczą różnicą w zastosowanych zabezpieczeniach przed fałszerstwem jest inny rodzaj znaku wodnego znajdujacego się w papierze stron wizowych.
Weryfikacja dokumentów biometrycznych
Wszystkie dokumenty zawierające dane biometryczne zapisane w mikroprocesorze bezstykowym oznaczane są symbolem:
Odczyt i weryfikacja danych w postaci wizerunku posiadacza i powtórzonych danych tekstowych zapisanych w mikroproceszorze możliwe jest przy użyciu smartfona z aktywnym interfejsem NFC i zainstalowaną odpowiednią aplikacją (bezpłatne: eDO App, Regula Document Reader).
Szczegółowe informacje na temat zabezpieczeń przed fałszerstwem i weryfikacji autentyczności ukraińskich dokumentów można znależć w bazie PRADO - Publicznym rejestrze on-line autentycznych dokumentów tożsamości i dokumentów podróży.
https://www.consilium.europa.eu/prado/pl/prado-documents/UKR/index.html
Materiał przygotowano z wykorzystaniem potencjału, organizacyjnego i sprzętowego, wynikającego z realizacji projektu Komendy Stołęcznej Policji „Dokumenty – bezpieczeństwo i kontrola, w tym kontrola taktyczna”, finansowanym z Programu „Sprawy Wewnętrzne” w ramach Funduszy Norweskich na lata 2014 – 2021. Program pozostaje w dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.